نگارش ابو‌الفرج معروف به ابن‌الجوزي « 510 - 597 » براي نگارش کتابي که چندي قبل به نام « السنةالنبوية بين الرواية و الدراية » منتشر شد لازم بود كه به کتابهايي که پيرامون روايات مجعول و ساختگي ، نوشته شده مراجعه کنم ، از کتابهايي که در اين موضوع نگارش يافته کتاب «الموضوعات» تأليف ابو‌الفرج عبدالرحمان بن علي بن الجوزي قريشي است که در سال 510 ديده به جهان گشوده و در سال 597 ديده از جهان بر بسته است ، ابن جوزي در تاريخ و حديث علّامه زمان خود بود ، و آثار ارزشمند او حاکي در تبحر و احاطه او به اين دو علم است . کتاب «المنتظم»او از مدارک تاريخ بوده و اخيراً به زيور چاپ آراسته گرديده است . او براي نخستين بار دست به نگارش کتابي زد به نام «الموضوعات» و در آن بخشي از روايات مجعول و ساختگي را در ابواب مختلف گرد آورد ، و سنت رسول خدا را از اين دروغ‌ها پاک ساخت . نگارش يک چنين کتاب در محيط سلفي ها که نقّادي احاديث را نشانه بي اعتقادي به سنت و تضعيف آن مي دانند ، حاکي از شجاعت ادبي و جسارت روحي او است ، او در حالي که حنبلي مذهب است ولي در راه و روش با آنان فاصله زيادي دارد . او با نگارش کتاب ديگري به نام « دفع شبه من تشبه و تمرد ، و نسب ذلک الي الامام احمد » سيلي محکمي بر چهره حنابله مجسمه نواخت ، و همه روايات حاکي از «تشبيه و تجسيم خدا» را در کتابي گرد آورد ، و به تفسير و توجيه آنها پرداخت ،و يا آن را مجعول و موضوع دانست . علماي سعودي در نجد و رياض که غالباً از فقه احمد بن حنبل « 164 - 241 » پيروي مي کنند و از طرفي از روايات تجسيم و تشبيه شديداً دفاع مي کنند ، وقتي از چاپ کتاب ياد شده آگاه گرديدند ، به خاطر حنبلي بودن مؤلف با ورود آن به کشور موافقت کردند ، آنگاه که منتشر گرديد و از محتواي آن آگاه شدند ،سخت نادم و پشيمان شدند؛ زيرا کتاب ضربت شکننده اي بر اهل تجسيم وارد کرده و پيوسته مي گفتند : « هو جمنا في عقر دارنا » : در درون خانه خود مورد هجوم قرار گرفتيم . باري از خصوصيات ابو‌الفرج،حاضر جوابي او است ، در زمان او سني و شيعه بغداد در افضل بودن ابوبکر و علي عليه‌السلام اختلاف شديد داشتند و هر کدام طبق مذهب خود ، يکي را افضل از ديگري مي دانست ، سرانجام براي يک سره کردن نزاع ، به داوري «ابن جوزي» تن دادند در حالي که او روي منبر مشغول وعظ بود ، طرفين برخاستند و مشکل خود را مطرح کردند او فوراً گفت : « من بنته في بيته » : آن کس که دختر او در خانه او است . اين سخن دو پهلو را گفت و از منبر فوراً پايين آمد تا بار ديگر به او مراجعه نکنند و توضيح بخواهند ، سخن بالبداهه ي او هر دو گروه را راضي ساخت ، و هر يک از دو گروه سخن او را طبق مذهب خويش تفسير کرد . سنيان گفتند : مراد از موصول « من » ابوبکر است که دختر او در خانه پيامبر است ، شيعيان گفتند : مقصود از موصول عليعليه‌السلام است که دختر پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم در خانه او است بنابر تفسير نخست ، ضمير « بنته » به موصول بر گشته و بنا بر تفسير دوم مرجع ضمير محذوف و معلوم از قرينه است يعني پيامبر اسلام و ضمير در لفظ « في بيته » به موصول بر مي گردد . با اعترافات به چنين کمالاتي ، او در نگارش کتاب : « الموضوعات » در مورد شيعه دچار بي دقّتي شده و چيزهايي را به اين گروه نسبت داده که خود از موضوعات است و براي تکميل اين کتاب بايد رساله کوچکي نوشت ، تا موضوعات اين کتاب او را از واقعيات جدا کرد . شگفتا انساني که در مراکز علمي مانند بغداد و دمشق زندگي مي کرد و نويسنده بيست جلد کتاب در تاريخ به نام « المنتظم » و بيست جلد در تفسير ، و بيست در حديث به نام : « تهذيب المسند » مي باشد، چگونه دچار يک چنين اشتباه و لغزش نا بخشودني شده است ما در اين مقاله به تدريج عين عبارت او را از نظر خوانندگان گرامي مي‌گذرانيم تا روشن گردد انساني که اين همه دقت در تصحيح حديث به کار مي برد ، امّا در تبيين عقايد يک سوم مسلمانان اين همه کوتاهي ورزيده است .
لطفا منتظر باشید ...
