نكته‏هايي چند درباره كمال‏الدين حسين واعظ كاشفي - نکته هایی چند درباره کمال الدین حسین واعظ کاشفی نسخه متنی

نكته‏هايي چند درباره كمال‏الدين حسين واعظ كاشفي

مهدي فرهاني منفرد

چكيده:

كمال‏الدين حسين واعظ كاشفي، يكي از برجسته‏ترين فرهنگ‏مردان سده نهم ق/پانزدهم م و از نمايندگان جريانهاي فكري - فرهنگي عصر خود به شمار مي‏آيد. بررسي شخصيت و زندگي او مخصوصا از چند جهت اهميت دارد. او كه در هرات سني‏نشين زندگي مي‏كرد، داراي گرايشهاي شيعي بسيار پررنگ بود و از پركارترين نويسندگان روزگار خود به شمار مي‏آمد و از شناخته‏ترين واعظان زمان خود بود. او به عنوان عالمي مفسّر، منجم و رياضي‏دان نيز شناخته مي‏شد. با وجود اين، زندگي‏اش چندان مورد توجه مورخان قرار نگرفته است. اين نوشتار كوتاه مي‏كوشد تا درباره آگاهيهاي پراكنده موجود از زندگي او پرسشهايي را مطرح كند و در حدّ توان بر اين آگاهيها بيفزايد.

كليد واژه‏ها: حسين واعظ كاشفي، تيموريان، هرات.

مقدمه

بررسي شخصيت و زندگي كمال‏الدين حسين واعظ كاشفي مخصوصا از چند جهت اهميت دارد. او اگرچه در يكي از زيستگاههاي مهم اهل سنّت در شرق ايران - هرات - مي‏زيست و با سياستمداران و فرهنگ‏مردان برجسته‏اي چون سلطان ابوسعيد تيموري، سلطان حسين بايقرا، امير نظام‏الدين عليشيرنوايي و نورالدين عبدالرحمان جامي كه همه از معتقدان مذهب سنّت و جماعت بودند، نشست و برخاست داشت، گرايشهاي شيعي از زندگي و آثارش، كاملاً آشكار است. تأليف كتاب روضة الشهداء كه به ذكر مصائب امام سوم شيعيان حضرت حسين(ع) و بيان رويدادهاي سال 61 هجري در صحراي كربلا اختصاص دارد، مهم‏ترين اثر شيعي اوست. همين كتاب در مجالس سوگواري اهل بيت پيامبر اكرم(ص) خوانده مي‏شد و به همين دليل بعدها به چنين مجالسي به طور عام «روضه خواني» كه مقصود همان «روضة الشهداء» باشد، گفته شد و هنوز نيز چنين است. همچنين كاشفي يكي از پركارترين نويسندگان روزگار خود بود كه در زمينه‏هاي بسيار متنّوع، آثاري بااهميّت و پرآوازه پديد آورد.

با آنكه او از مشهورترين واعظان روزگار خويش به شمار مي‏آمد و در تفسير، نجوم و رياضي نيز شهرت داشت، زندگي‏اش چنان كه شايسته است، محل توجه مورخان واقع نشده‏است. آگاهيهاي نابسنده‏اي هم كه درباره زندگي او به صورت پراكنده در مآخذ گوناگون ديده مي‏شود، در خور بررسي و نقد است. نويسنده در اين نوشتار كوتاه مي‏كوشد درباره اين آگاهيهاي پراكنده پرسشهايي را درافكند و در حد بضاعت خود بر روشني گوشه‏اي از تاريخ زندگي او همت گمارد.