رابطه هايي كه بر پايه دوست داشتن و محبت است، استوارتر و ديرپاتر است. اهرم نيرومند عشق و محبت نيز، در بسياري از زمينه هاي اجتماعي و ارتباطات انساني، كارسازتر از عوامل ديگر است. از اين رو، ريشه يابي عوامل تقويت كننده دوستي، ريشه كني عوامل سست كننده علاقه ها و استفاده از عوامل محبت آفرين، در بهبود مسايل معاشرت مهم است.اگر عقل و انديشه، در زندگي نقش «چراغ راهنما» دارد كه روشني مي بخشد و راه را نشان مي دهد، عشق و محبت قلبي نيز نقش «موتور محرك» را دارد كه پيش برنده است و حركت آفرين و زبان دل، قوي تر از زبان عقل است و گاهي هم كه محبت و عشق، فرمان مي دهد، عقل از پاي مي ماند و مطيع مي گردد.
آثار مثبت و منفي محبت
در روابط انساني، عشق و علاقه، هم آثار نيك و جهات مثبت دارد و هم اگر بي حساب و بي معيار و خارج از كنترل باشد، پيامدهاي سوء خواهد داشت.به همان اندازه كه دوست داشتن و عشق ورزيدن، در انسانِ دوستدار، كشش و اميد و دلگرمي ايجاد مي كند، او را به همرنگي و همساني با محبوب و اطاعت از معشوق مي كشاند و عاشق را به فداكاري، گذشت و ايثار در راه محبوب مي كشاند، گاهي هم حقايق را بر انسان پوشيده مي سازد و عيبها را كتمان مي كند و نقاط ضعف را به نقاط قوت تبديل مي نمايد و زشت را زيبا جلوه مي دهد و اين، از عوارض سوء «افراط در محبت» است.به تعبير حضرت رسول(ص): «حُبُّ الشّئِ يُعْمي و يُصِمُّ»1، علاقه به چيزي انسان را كور و كر مي كند.و به فرموده حضرت امير(ع): «مَنْ عَشِقَ شيئا اَعْشي بَصَرَهُ وَ اَعْمي قَلْبَهُ ...»2 كسي كه به چيزي عاشق و شيفته شود، اين محبت، چشم صورت و چشم دل او را نابينا مي سازد، پس او با چشمي ناسالم مي نگرد و با گوشي ناشنوا مي شنود و خواسته ها و تمنيات، عقل او را از هم مي گسلد و دنيا، دلش را مي ميراند ...محبت، گاهي در داوري انسان نسبت به ديگران هم اثر مي گذارد و محبت را به داوري ناحق مي كشاند. علاقه، در نپذيرفتن نقد و انتقاد هم مؤثر است. اگر شما دوستدار كسي باشيد، اغلب حاضر نيستيد در باره او انتقاد و عيبجويي بشنويد.محبت، بعضي محبوبها را مغرور مي سازد. برخي ظرفيت آن را ندارند كه طرفِ محبت قرار بگيرند و گرفتار عُجب مي شوند. بعضي كودكان اگر محبت زيادي ببينند، لوس و پرتوقع و دشوار و خودپسند مي گردند. به هر حال، اينها عوارض نيك و بد محبت است كه نبايد از نظر دور بماند.
ابراز علاقه
آنچه بيشتر به جنبه معاشرتي مربوط مي شود، آشكار كردن محبت و علاقه به ديگران است. اگر كسي را دوست داريد، چه از دوستان و برادران ايماني، يا نسبت به فرزندان و همسر و ... اين محبت را بر زبان آوريد و آن را ابراز كنيد، تا محبتها افزوده شود و دوستيها تداوم و استمرار يابد.انسان علاقه دارد كه مورد علاقه و محبت ديگران باشد. اگر آن دوستداران، محبت خود را آشكار كنند، محبوب هم به محبّان علاقه مند مي شود و اين محبت دو جانبه، زندگيها را از صفا و صميميت بيشتري برخوردار مي سازد. ما اگر بدانيم كه خدا دوستمان دارد، ما هم خدا را بيشتر دوست خواهيم داشت. اگر بدانيم و بفهميم كه رسول خدا(ص) و اهل بيت(ع) به ما شيعيان عنايت و محبت دارند و اين علاقه را بارها نشان داده و اظهار كرده اند، محبت عترت در دل ما بيشتر خواهد شد. اينكه خداوند بارها در قرآن كريم، محبت خويش را ابراز كرده و در آياتي كه «اِنَّ اللّه َ يُحبَّ الذّين ...» دارد، مي فرمايد كه دوستدار پاكان، توبه كنندگان، پاكي جويان، نيكوكاران، متّقين، متوكلين، صابران، اهل قسط و عدل است. و در جايي از كساني ياد مي كند كه هم خدا آنان را دوست دارد و هم آنان به خدا علاقه دارند (يُحبّهم و يُحبّونه)3 توجه به اين نكته، «حبّ خدا» را در دلها شعله ور مي سازد. وقتي ائمه معصومين(ع) محبتهاي خويش را نسبت به هوادارانشان ابراز مي كنند، متقابلاً اين اظهار عشق، عشق مي آفريند. از حضرت علي(ع) مي پرسند:
لطفا منتظر باشید ...
