شرحی برحدیث الدنیا مزرعة الآخرة نسخه متنی

ولي اگر بذر معارف و اعمال صالح را در زمين جانش بيفشاند، ليكن در فراهم كردنِ بعضي از اسباب، اصلاح بذر يا آبياري و امثال آن به گونه‏اي كوتاهي كند كه باعث تضعيف بذر گردد و آن گاه به اميد خرمن خوب در فصل درو باشد و چشم طمع به بركت و فضل خدا بدارد، به اين اميد كه او رزّاق ذوالقوّة المتين 6 است، درست است كه چنين كسي را هم اميدوار بنامند، ليكن رتبه‏اش نسبت به رتبه شخص سابق بسي پايين‏تر و اميدش ضعيف‏تر است. و اگر در زمين دل، اصلاً چيزي نكارد يا به آب طاعات سيرابش نسازد يا تهذيب نفس را رها كند تا خس و خارِ رذايل اخلاقي و زشتي‏ها و پستي‏ها، صفحه دل را فرا گيرد و در طلب متاع دنيا فرو غلطد، و باز هم منتظر آمرزش و فضل الهي باشد، چنين رجايي، خود فريبي است نه اميدي حقيقي و درست؛ و اين همان كسي است كه در قيامت ـ كه روز حسرت و ندامت و آه و افسوس است ـ اين آيه شريفه را بر زبان دارد:

ياليتني قدّمت لحياتي * فيومئذ لايعذّب عذابه أحد * ولايوثق و ثاقه أحد. 7

كاش براي زندگاني خود چيزي پيش فرستاده بودم. پس در آن روز هيچ كس چون عذاب كردن او، عذاب نكند و هيچ كس چون در بند كشيدن او، در بند نكشد.

و در همين معنا سروده‏اند:

: اگر بذري نكاشتي، وقتي دروكننده‏اي را در حال برداشت محصول ديدي، بر كوتاهي خويش در هنگام كاشت، افسوس مي‏خوري.

رسول مكرّم اسلام صلي‏الله‏عليه‏و‏آله مي‏فرمايد:

الأحمق مَن اتبع نفسه هواها، و تمني علي الله.

يعني، سبك مغز كسي است كه پيرو خواسته‏هاي دل باشد و به لطفِ خدا دل بندد. 9

و خداي سبحان مي‏فرمايد:

فخلف من بعدهم خلفٌ ورثوا الكتاب يأخذون عرض هذا الأدني و يقولون سيغفرلنا. 10

: آن گاه بعد از آنان، جانشيناني وارث كتاب آسماني شدند كه متاع اين دنياي پست را مي‏گيرند و مي‏گويند: «بخشيده خواهيم شد».

حضرت اميرالمؤمنين عليه‏السلام هم در سخني نغز، به ويژگي‏هاي سه گروه سابق اشاره مي‏كند، آن جا كه مي‏فرمايد:

ساعٍ سريعٌ نجا، و طالبٌ بطيءٌ رجا، و مقصّرٌ في النار هوي. 11

تلاش‏گران تيزرو، رستگارند و جست‏وجوگرانِ كُنْدْ كار، اميد نجات دارند و آنان كه كوتاهي مي‏ورزند، در آتش سرازير خواهند شد.

[ اينك كه بذر آخرت و كشتزار و... روشن شد، نماز را به عنوان نمونه‏اي از بذر عبادات بررسي مي‏كنيم[ .

[ صفاي دل[

بدان! كه آمادگي براي نماز با تحصيل طهارت و تهيه لباس مناسب از آغاز وقتِ نماز، به سان مهيّاسازي زمين است براي بذرافشاني، و نماز اوّل وقت، كشت و زرعِ در اوّل موسم بارندگي است. وجودِ اخلاص و دلدادگي و حضور قلب و پالايش نماز از آلودگي خودپسندي و ريا و... ، به منزله بذرپاشي است در زمين خوب و پاكسازي آن از خس و خارهاي مزاحم. چنين شخصي، همان پيشتاز و پيشگام است كه اميدش به برداشت غلّه فراوان و خرمن وافر، اميدي به جا و نيكو است.

امّا قناعت به واجباتِ تنها، صرفا بذرپاشي است در زمينِ شخم زده نشده ]كه اگر بذرش، بهترين بذر هم باشد، محصولش فراوان نخواهد شد[ .

آميختن اخلاق فاسد و غفلت به انگيزه‏هاي عبادت، به منزله علف هرزه‏هاي مزاحم و موانعي چون خار و خاشاك‏هاي زيانبار است؛ گرچه بذر، بهترين بذر هم باشد.

نماز در آخر وقت، به سان كشت در آخر فصل است كه نسبت به زراعت‏هاي به هنگام، بازدهي كمي خواهد داشت. حال اگر به اين نارسايي‏ها، كم‏آبي و خرابي زمين هم اضافه شود، يك جا فاسد خواهد شد و انتظار نتيجه و اميدواري، بي‏معناست. چه رسد به كساني كه بيكار نشسته و جز اميد پوچ چيزي نكشته‏اند.

اين بود سرّ اجمالي حديث نبوي: «الدنيا مزرعة الآخرة».