نهضتهاي بين المللي اسلامي و تاثير آنها بر نهضت اسلامي اندونزي - نهضتهای بین المللی اسلامی و تاثیر آنها بر نهضت اسلامی اندونزی نسخه متنی

نهضتهاي بين المللي اسلامي و تاثير آنها بر نهضت اسلامي اندونزي

محمّد امين رئيس

اشاره:

محمد امين رئيس، در 26 آوريل 1944م. در شهر سولو به دنيا آمد. وي استاد دانشكده علوم اجتماعي و سياسي دانشگاه گاجاه مادا در يوگياكاراتا (اندونزي) است. او در سال 1968م. از همين دانشكده فارغ التحصيل شد و سپس تحصيلاتش را در دانشگاه نتردام در ايالات متحده امريكا ادامه داد (1974م).

محمد امين رئيس در سال 1981م. درجه دكتري را از دانشگاه شيكاگو اخذ كرد؛ وي تاكنون در چندين سمينار در داخل و خارج از اندونزي شركت كرده و تاليفات مختلفي را منتشر ساخته است. آنچه در ذيل به نظر خوانندگان گرامي مي رسد تحليلي است از تاثير نهضتهاي اسلامي بويژه انقلاب اسلامي ايران در اندونزي. نويسنده سعي كرده است با پديده انقلاب اسلامي با ديدي واقع بينانه مواجه شود با اين وجود به نظر مي رسد كه در پاره اي موارد و در نتيجه گيري نهايي جاي بحث بيشتري وجود داشته باشد.

پديده بيداري اسلام، تاثير عميق و متقابلي داشته كه آثار آن در اندونزي هم قابل رويت است. به نظر امين رئيس، نهضت "اخوان‏المسلمين مصر" و "انقلاب اسلامي ايران به رهبري امام خميني(ره)" بر اينجا (اندونزي) در صورت فراهم بودن شرايط عيني براي دريافت آن، تاثير مي گذارد.

به طور كلي جامعه اسلامي اندونزي در برابر افكار اسلامي كه از خارج مي رسد تاثيرپذير نيست؛ مگر آنكه وضعيت بحراني جهان اسلام، وسيله اي را براي ايدئولوژي انقلابي فراهم آورد. ما مي توانيم در برابر اعمال نفوذها از هر جايي ايمن باشيم در صورتيكه براي پذيرش آزاديهاي سياسي و اقتصادي و شنيدن حرفهاي طبقات پايين اجتماع، آمادگي داشته باشيم.

در چند سال اخير، عباراتي از قبيل: اسلام بنيادگرا، اسلام مبارز، اسلام كاملگرا، اسلام انقلابي و نظاير آن به گوش ما خورده است كه به پديدؤ "بيداري اسلام" در كشورهاي اسلامي مربوط مي شود و دامنه آن از مراكش تا اندونزي گسترده شده است. اين عبارات براي نخستين بار، در كتابها و مطبوعات غربي بيان شد و بيانگر ترس از اين مساله است كه ظهور تجديد ادعاهاي اسلامي در برخي از كشورهاي اسلامي، طي چند سال گذشته ممكن است منافع غرب و ثبات سياسي بين المللي را تهديد كند. درك اين مطلب، بيانگر اين واقعيت است كه كشورهاي غربي، بويژه ايالات متحده امريكا هيچ تمايلي ندارند كه تغييرات بنيادي در نظامهاي سياسي و بين المللي را ـ كه از جنگ دوم جهاني تاكنون وجود داشته اند ـ مشاهده كنند. مگر اينكه مطمئن باشند اين تحولها آشكارا به نفع آنان است.

دگرگونيهاي اخير در جهان اسلام توجه زيادي را به خود جلب كرده است كه از آن ميان به كارگيري احكام اسلامي در عربستان سعودي و ليبي را مي توان مثال زد؛ البته اين مساله به دليل شيوه بسيار دقيق اعمال احكام اسلام گاه با افراط كاريهايي نيز همراه است كه سبب شده مسائلي كه آن احكام را در فشار قرار داده است، از مفاهيم اجتماعي ـ فرهنگي و اجتماعي ـ اقتصادي جدا شود؛ مانند: نهضت بين المللي معمر قذافي و تاثير آن بر اوضاع داخلي بعضي از كشورهاي افريقايي و آسيايي، تصميم گيريهاي حكومت سودان در دوره رياست جمهوري جعفر نميري در مورد به كارگيري قوانين اسلامي اتخاذ كرد؛ نيز تصميمات مشابهي كه مجلس مصر در دوران رياست جمهوري انور سادات، نهضتهاي ضد كماليسم در تركيه كه براي رهايي از آثار روش جدايي دين از سياست (سكولاريسم) كمال آتاتورك تلاش مي كنند، اعلاميه رئيس جمهور ضيأ الحق در مورد به كار گيري احكام اسلامي در پاكستان؛ افزايش تعداد دانش آموزان دختري كه در سراسر جهان اسلام از آنكارا تا جاكارتا و كوالالامپور در ابعاد وسيع از حجاب اسلامي استفاده مي‏كنند و از همه نمايانتر، تجربه مردم ايران در ايجاد جمهوري اسلامي پس از انقلابي است كه در سال 1979 م. بر پا داشتند.

اين رويدادها نشان مي دهد، پديده هاي بيداري اسلامي ـ حداقل از نظر فيزيكي ـ به يكديگر وابسته هستند و اين رخدادها در كشورهاي مختلف اسلامي كه مهد تجديد حيات پيدايش ارزشهاي اسلامي شناخته مي‏شوند، از يكديگر تاثير پذيرند.

اين حقيقت كه روح بيداري اسلامي تجلي يافته در مثالهاي مذكور، به گونه اي نيست كه پس از يكي دو سال محو گردد، چندان كم اهميت نيست، حتي بيانگر تمايل آن به گسترش است؛ ولي پيش بيني آثار آن در آينده، هنوز زود و بسيار دشوار است؛ با اين حال در مقاله حاضر كوشش شده است، براي دستيابي به شناختي همه جانبه از اصول بيداري اسلامي در نيمه دوم قرن بيستم؛ چندين نمونه از نهضتهاي بين المللي اسلامي را، مورد بررسي قرار دهد و تاثير يا نفوذ آنها را بر نهضت اسلامي اندونزي بيان كند.