ترجمه انگليسي كالِن تِرنِر - طرح کتاب‏شناسی جهانیِ ترجمه‏های قرآن کریم در سه مرحله نسخه متنی

ترجمه انگليسي كالِن تِرنِر

The Qura, A New Iterpretatio, Textual Exegesis by Muhammad BaÎqir BehbuÎdãÎ, Eglish Traslatio by Turner, Colin (Richmod, [U. K.] Curzo, 1997), xvi+719.

ترجمه آقاي دكتر كالِن تِرنِر از تازه ترين ترجمه هاي انگليسي قرآن كريم است كه انتشارات كرزن آن را در سال 1997 ميلادي در شهرِ ريچموند (انگلستان) منتشر كرده است. مترجم كه زاده انگلستان، شيعه و داراي همسر ايراني (خانم مهشيد شركاء) است، هم اكنون مدرس مطالعات اسلامي و ايراني در CMEIS، دانشگاه دورهامِ (Durham) انگلستان است و پيش تر در دانشگاه هاي دو شهر ادينبورو و منچستر نيز تدريس مي كرده است.

اين ترجمه كه اساسا بر مبناي ترجمه فارسي آقاي محمد باقر بهبودي انجام گرفته، نوعي ترجمه تفسيري و حتي آزاد است؛ به گونه اي كه مترجم انگليسي، همانند ترجمه فارسي مبنا، در ارائه متني منسجم، به هم پيوسته، روشن و با الفاظ و تعابير امروزي تلاش مي كند. از همين رو در بسياري از آيات، در بندِ متن قرآن، الگوهاي نحوي و الفاظ مشخص به كار رفته در آن نيست. بلكه همواره با افزوده هاي فراوان خارج از قرآن مي كوشد ترجمه انگليسيِ روان و يكدستي ارائه دهد تا خواننده، كمتر به حلّ ابهامات تفسيري احساس نياز كند. همين ويژگي ترجمه انگليسي را كاملاً شبيه ترجمه فارسي قرآن موسوم به معاني القرآن، ترجمه و تفسير، اثر آقاي محمد باقر بهبودي كرده است.

مترجم در دو مقدمه كوتاه و بلند خود، اصل ترجمه ناپذيري (ادبي) را نه در قرآن، بلكه درباره هر متني مي پذيرد، به تفصيل از مشكلات و عدم كارآيي ترجمه تعادلي سخن مي گويد و بهترين شيوه در ابلاغ پيام الهي را انجام ترجمه تفسيري (گو اين كه هر ترجمه اي، خود گونه اي تفسير است) مي داند كه در آن از لوازم عقلي، نقل هاي تاريخي و به ويژه نكات روايي كه اصحاب نزديك و اهل بيت پيامبر گفته اند، استفاده شود؛ و صد البته اين امور چيزهايي نيستند كه در متن آيات ظاهر باشند. در عين حال مترجم ترجمه آرماني را دست نايافتني مي داند و كار خود را تركيبي ميانه از ترجمه زيبا شناختي (aesthetic traslatio) و ترجمه زبان ـ جامعه شناختي (socio-liguistic traslatio) مي خواند.

تفاوت ميان ترجمه فارسي آقاي بهبودي و ترجمه انگليسي دكتر كالِن تِرنِر اندك است، با اين حال، مترجم در پاره اي مواضع حتي توضيحات خود را از ترجمه فارسي نيز فزون تر كرده است. نمونه آن را مي توان در ترجمه اللّه ُ الصَّمَدُ (اخلاص / 112 / 3) ديد. نام سوره ها در ابتداي هر سوره با همان تلفظ عربي، آوانگاريِ انگليسي شده و در اين جهت از ترجمه فارسي تبعيت نشده است. برخلافِ ترجمه فارسي، رسم الخط قرآن در ترجمه انگليسي از عثمان طه نيست؛ در اين جا رسم الخط متداول در شبه قاره به كار رفته است. بسمله در تمامي سوره ها، آيه نخست است و به همين سبب شماره آيات در همه سور يكي بيشتر از ديگر رسم الخط هاست. اين نكته در شماره گذاري انگليسي ترجمه هم رعايت شده است (به عكس ترجمه فارسي). با آن كه تا كنون يك بار اين ترجمه منتشر شده، در برخي نسخه هاي آن، در ابتداي ترجمه سوره توبه، بسم اللّه الرحمن الرحيم نوشته شده است. ترجمه آيات با حروفچيني يكدست و كم اشتباه در دو ستون در نيمه چپ (صفحات 374-1)، و متن قرآن كريم نيز در دو ستون در سوي راست كتاب (صفحات 719-377) به چاپ رسيده است. كتاب فاقد هر گونه فهرستي است.

تازه ترينترجمه قرآن كريمبه زبان بلغاري

به رغم سلطه هفتاد ساله دولت هاي كمونيستي بر اروپاي شرقي هم اكنون نزديك به يك ميليون گويشورِ مسلمان به زبان بلغاري در بلغارستان و كشورهاي همجوار آن همچون روماني، تركيه و مولداوي زندگي مي كنند.

تا قبل از فروپاشي شوروي سابق، ترجمه هاي قرآن به زبان هاي اروپاي شرقي به دست مسيحيان و يهوديان انجام مي شده است. ترجمه هاي بلغاري نيز چنين بوده و غالب آنها بر مبناي ترجمه هاي روسي يا انگليسي صورت گرفته است. نخستين ترجمه مسلمانان به قلم دكتر نديم حافظ ابراهيم غنجيف، با نظارت برخي مؤسسات اسلامي در شرق اروپا، در سال 1993 به چاپ رسيد و حدود يك سال پيش (محرم 1418/مه 1997) همراه با ضمائمي تجديد چاپ گرديد.

واماتازه ترين ترجمه قرآن به زبان بلغاري ازآنِ دكترتسفيتان تيوفانوف(1997م)است كه دو بلغاري به نام هاي شيخ علي خيرالدين والكساندرفيسيلينوف ويك لبناني به نام دكترباسم حسين قراعلي بر آن نظارت علمي داشته اند، و خانمِ غانكا بتكوفا آن را ويرايش ادبي كرده است. اين ترجمه نيز همانند ترجمه پيشگفته، در صوفيا مركز بلغارستان به چاپ رسيده است. مترجم، استاد ادبيات عرب و رئيس گروه زبان ها و فرهنگ هاي شرقي در دانشگاه صوفيا است.

مراحل نخست اين ترجمه به همت و سرمايه دو مركز اسلامي بلغاري ـ انگليسي انجام گرفته است. پس از يك سال از شروع كار، به دليل تعطيلي كتابخانه و مركز فرهنگي «الاغاثة الاسلامية» (انگليسي) در صوفيا، باقي مانده مراحل تحقيق و تدوينِ آن، به مساعي و اشراف «جمعية الارشاد الخيرية» به سامان رسيده است. در مدت چهار سال تدوين اين ترجمه، جلسات گروهي متعددي براي تصحيح و ويرايش و افزودن توضيحات تفسيري در ذيل ترجمه برخي آيات تشكيل شده است. مترجم، ويراستار و هيأت علميِ ناظر علاوه بر بهره گيري از پاره اي تفاسير همچون تفسير طبري، سيد قطب، جلالين، ابن كثير و شرح مفردات حسنين محمد مخلوف، از برخي ترجمه هاي قرآن نيز بهره برده اند. اين ترجمه ها عبارتند از: