اهميت كتاب و بهره رسانى فوق العاده باعث شده است كه عالمان و ناسخان و كاتبان بسيارى به استنساخ و نگارش آن دست يازنداز جمله كتابهاى پر نسخه است . 5 [مركز تحقيقات]... ابتداء بسيارى از نسخه ها را شناسائى نمود و آنگان مجموعه آنچه را بدان دست يافته بود رده بندى كرده و با كمك كتابشناسان و نسخه شناسان براى گزينش معتبرترين و بهترين آنهااقدام نمود. نتيجه كوشش براى يافتن خط مولف در تمام اجزاء به ثمر نرسيده و تنها دو جزءاز هفت جزء به خط مولف پيدا شد كه ويژگيهاى آنها چنين است : 1. جزء دوم : شامل مباحث زكوه خمس و صوم نسخه دانشگاه تهران به شماره 2005. 2. جزء سوم : شامل قسمتى از كتاب الحج و ... كه در كتابخانه ملى تبريز نگهدارى مى شود. ويژگيهاى نسخه هاى مورداستفاده ديگر چنين است : 3. نسخه آستان قدس رضوى نگاشته شده به سال 701 هجرى شامل جزء اول كتاب .4.ايضا نسخه آستان قدس رضوى به شماره 305.اين نسخه كامل است و براساس آنچه برخى فهرست نگاران نوشته اند و آنچه در پايان كتاب آمده است تاريخ نگارش آن 708 يعنى سال اتمام كتاب است امااين زمان براى نگارش آن هنوز ثابت نيست .5. جزء سوم كتاب نگاشته شده به سال :702 سال تاليف آن به قلم محمد بن ابيطالب ازاكابر شاگردان مولف مى باشد.اين نسخه به شماره 1317 در كتابخانه مجلس شوراى اسلامى محفوظ است .6. نسخه اى ديگراز جزء سوم نگاشته شده به سال 726 به قلم يكى از شاگردان علامه به نام وشاح بن محمد.اين نسخه در كتابخانه آستان قدس رضوى به شماره 353 محفوظ است . 7. نسخه ديگر به قلم نگارنده ياد شده در شماره پيشين و شامل جزء چهارم نگاشته شده : به سال 727 هجرى .8. نسخه دانشگاه تهران شامل جزء سوم و چهارم به خط على بن محمد مزيد مقابله شده با نسخه مولف . 9.ايضا نسخه دانشگاه شامل جزء پنجم و ششم بنگارش محمد بن سليمان حسينى مقاله شده با نسخه مولف . مجموع آنچه ياد شد تهيه شده و مورداستفاده قرار گرفته است .
شيوه تحقيق و تحصحيح :
كار تحقيق و تصحيح به شيوه جمعى و با همكارى بيش از 20 تن از فاضلان و محققان سامان مى يابد. مراحل تحقيق و پژوهش بقرار ذيل است :
1. بازخوانى متن :
گروهى از فاضلان آشنا به متون و مسلط به ادبيات با دقت متن كتاب را براساس نسخه چاپى آن بازخوانى كرده رسم الخظ آن رااصلاح مى كنند و با جداسازى متن روايات آيات اقوال نقطه گذارى اصلاحات ادبى جزئى و تنظيم عناوين فصلها و باب ها متن را براى تايپ آماده مى سازند.
2. مقابله متن با نسخه ها:
پس از تايپ متن با نسخه هاى معتمد مقابله مى شود تا متنى سالم و هماهنگ با آنچه مولف نگاشته است فراهم آيد.اين گروه بدقت نسخه ها را مقابله مى كند و تفاوت نسخه ها را يادداشت مى كند.
3.استخراج روايات واقوال :
دراين گروه تمام روايات با تكيه بر منابع كهن از فريقين استخراج و با دقت ثبت مى شود. همچنين تمام اقوال موجود در متن با مراجعه به آثار مولفان بازشناسى شده و ضبط مى گردد. دراقوال تمام اقوال اعم ازاقوال تصريح واقوالى كه علامه بااشاره از آنها گذشته است منبع يابى مى شود.اين گروه افزون بر آنچه آمد لغات مشكل و قسمتهاى نامانوس متن را نيز توضيح مى دهد.
4. بررسى رجالى و شرح حال نگارى :
دراين گروه اظهارات رجالى علامه بررسى مى شود و رواياتى كه در متن بدانهااشاره شده است بازشناسى مى گردند و فقيهان و عالمان ياد شده به اجمال معرفى شده منابعى از شرح حال آنها داده مى شود.
5. مراجعه و آماده سازى :
اين گروه تلاشهاى ياد شده را بازنگرى و تنظيم مى كنند و با ترتيب پانوشتهاى كتاب را براى چاپ آماده مى سازد.
6.استوارسازى متن :
دراين مرحله تلاشهاى گروههاى پيشين مورد توجه قرار مى گيرد و سعى بليغى به كار مى رود تا متنى سالم استوار و بدوراز پيچيدگى وابهام و خالى ازاشتباهات املائى و نحوى و ديگر چيزهائى كه خواننده رااز دست يابى به محتوى كتاب دور مى سازد عرضه شود.بخش عظيمى از كار سامان يافته است و كارها پژوهشى و تحقيقى آن با پشتكارى و همت استوارادامه دارد واميد مى رود در آينده اى نه چند دور براى حروفچينى چاپ و نشر آماده گردد.
مولف مختلف الشيعه :
جمال الدين حسن بن يوسف بن مطهر حلى [ آيه الله على الاطلاق] مشهور به[ علامه حلى] به سال 646 پا به گيتى نهاد و پس از سالها تحصيل تعليم و تعلم تحقيق و تاليف و مرزبانى از مرزهاى انديشه اسلامى به سال 726 جهان را بدرود گفت . تمام آثار وى گرانباراست و افتخارآميز گرانقدراست و شكوهمند. علامه حلى از قله سانان نستوه فرهنگ اسلامى و چهره هاى بسيار منور سلسله فقيهان رجاليان فيلسوفان شيعه و بحق [ مرزبان بزرگ حماسه جاويد]است . ما پيشتر و به مناسبتهاى مختلف به اجمال درباره اين قله افراشته فقاهت درايت سخن گفته ايم و برخى از منابع شرح حال وى راارائه داديم . گواين كه [مى نگنجد بحراندر كوزه اى] و سخن گفتن از پرچمدار بزرگ رادى و پايمردى و آن چهره برجسته در صفحاتى كوتاه نمى گنجد و نقش والا و شگفت انگيز علامه را درابعاد مختلف فرهنگ اسلامى و حراست از مرزهاى انديشه قرآنى و آرمانهاى علوى حتى كتابى بزرگ نيز بر نمى تابد. بارى با توجه به اين همه وضيق مجال را به موارد ياد شده و ديگر منابع شرح حال آن بزرگوار اشاره مى كنيم و با عذر تقصير به پيشگاه آن ابر مرد به روح پرفتوحش درود مى فرستيم .
لطفا منتظر باشید ...
