«ريچارد بل» از قرآن پژوهان اروپايي در ترجمه خود از قرآن، يکي از ويژگيهاي سبک قرآن را جسته جسته سخن گفتن معرفي کرده و بر آن است که بندرت ميتوان در طول بخش عمدهاي از يک سوره، اتّساق و انسجام معنايي مشاهده کرد(بل(1)، مقدمه).
همچنين «آرتور جان آربري» در بخشي از مقدمه خود بر ترجمه قرآن، کتاب مقدس مسلمانان را بکلّي از انسجام منطقي بسيار دور و بيگانه معرفي کرده و گويي بر آن است که قرآن مجموعهاي جُنگ مانند مشتمل بر محتوايي از هم گسيخته و فاقد ارتباط ميباشد (آربري(2)، مقدمه).
قديميترين اشاره که در اين باب در تاريخ به چشم ميخورد، روايتي است که از طريق عکرمه از ابن عباس نقل گرديده است که «سلّام بن مشکم» با عدّهاي از يهود نزد رسول خدا (ص) آمدند و گفتند: ما چگونه از تو پيروي کنيم در حالي که رو به قبله ما نماز ميخواندي و اکنون آن را تغيير دادهاي و کتابي که آوردهاي به ترتيب تورات و به روش آن [يعني متناسق و باب بندي شده] نيست (محقق، 511؛ خرمشاهي، 9).
البته نبايد فراموش کرد که قرآن، کتاب هدايت است و هدف کلّي آن راهنمايي بشر به راه رستگاري و از اين رو، در ضمن هر سوره صرفا راجع به موضوعي واحد گفتگو نشده است. بنابراين نبايد انتظار داشت که يکايک سورهها، مانند يک موضوع مستقل و يا فصلي از يک باب و يا به منزله بحثي خاص از يک کتاب، از موضوعي کاملاً يکدست سخن گفته باشند (ر.ک: شحّاته، 29) بلکه هر يک از سورهها با پيش کشيدن موضوعات مختلف، گوشهاي از اين هدف کلّي را محقّق ساختهاند؛ موضوعاتي که در بر آوردن هدف کلّي سوره، هماهنگي و اتّفاق کامل دارند. در اين ديدگاه، در حقيقت، راهي در پيش گرفته شدهاست که بعضي از اصوليان بزرگ در زمينه وحدت بخشي به مسائل علمي يک باب و تمايز آن از ديگر ابواب، بر طبق آن رفتهاند. اينان معتقدند آنچه عامل اتّحاد يک باب علمي ميشود، صرفا غرض و هدفي است که علم مزبور، در جهت تحقق آن هدف، تدوين يافتهاست. گوناگوني موضوعات طرح شده در آن علم نيز آنگاه وجه منطقي و معقولي خواهد داشت که همگي آنها در پي نيل به هدف مشخّصي باشند، هدفي که آن دانش در پي نيل بدان است (آخوند خراساني، 21؛ 22، الفياض، 29).
1. Bell 2. Arbery مقالات و بررسيها » شماره 63 (صفحه 33)