چهل مثل از قرآن

1- كنز العمّال ، ج 1، ص 526، ح 2356. ميزان الحكمة ، ج 8، ص 74.

2- حشر /21.

3- (صمّ): جمع اءَصَمّ، به معناى كر. (بُكْم ): جمع اءَبْكَمْ، يعنى لال و گنگ . (عُمْى ): جمع اءَعمى ، يعنى كور.

4- بقره /16 18.

5- (حرون ): يعنى طغيان گر، اسب سركش .

6- تفسير صفى ، ج 1، ص 7.

7- نساء / 143.

8- تفسير نمونه ، ج 1، ص 110.

9- تفسير امثال القرآن ، انتشارات اسوه ، چاپ سوّم ، ص 149.

10- مثنوى معنوى ، انتشارات كُلاله خاور دفتر اوّل ، ص 52.

11- بقره / 19 20.

توضيح لغات : (صَيِّب )، يعنى باران شديد و رگبار.

(اءَصابع ): جمع إِصْبَع ، يعنى انگشت . (آذان ): جمع اُذُن ، يعنى گوش .

(صَواعِق ): جمع صاعقه ، يعنى آتش پاره آسمانى . (خَطْفَ): به معناى ربودن است ؛ (يَخْطَفُ)، يعنى مى ربايد.

12- (تيه ): بيابان بى آب و علفى است كه هر كس در آن راه گم كند، هلاك شود.

13- (فتن ): مخفّف رفتن است و به جهت ضرورت شعرى (ر) آن حذف شده است .

14- تفسير صفى ، ج 1، ص 8.

15- محمّد / 20.

16- اقتباس از تفسير نمونه ، ج 21، ص 462.

17- اقتباس از تفسير نمونه ، ج 1، ص 115.

18- اقتباس از تفسير منهج الصادقين ، ج 1، ص 177؛ تفسير لاهيجى ، ج 1، ص 18.

19- حجّ / 11.

20- مقتل خوارزمى ، ج 1، ص 237، چاپ مفيد.

21- اقتباس از تفسير روح البيان ، ج 9، ص 529.

22- اقتباس از تفسير نمونه ، ج 24، ص 146 149.

23- معناى كلمه (ما) در عبارت (مثلاًما) و همچنين در (قليلاً ما) و (كثيراً ما) مبهم و غير معين است كه جمله بعد از آن معنايش را بيان مى كند. بنا بر اين بسيارى از اديبان گفته اند: جمله (بَعُوضَةً فَمَا فَوْقَهَا) عطف بيان (مثلاً ما) است .

24-بقره / 26.

25-(بقّ): يعنى پشه .

26-تفسير صفى ، ج 1، ص 9 10.

27-اقتباس از تفسير نمونه ، ج 1، ص 145 146.

28-تفسير الكشاف ، ج 1، ص 112، چاپ بيروت .2 انعام / 44.

29-تفسير مجمع البيان ، ج 1، ص 165.

30-مجلّه مكتب انقلاب ، ش 1، ص 21.

31-پاورقى تفسير الكشاف ، ج 1، ص 116.

32-اقتباس از تفسير لاهيجى ، ج 1، ص 24.

33- تفسير مجمع البيان ، ج 1، ص 165.

34-مجلّه مكتب انقلاب ، ش 1، ص 14.

35-تفسير نمونه ، ج 1، ص 150.

36-تفسير كشف الاسرار و عدة الابرار، ج 1، ص 118.

37-اسرارى از زندگى حيوانات ، ص 52.

38-حشر / 2.

39-تفسير كشف الاسرار و عدة الابرار، ج 1، ص 118.

40-بقره / 171.

41-(داعى ): دعوت كننده ، خواهنده .

42-(رَمَه ): گلّه گوسفند و يا گاو.

43-(راعى ): چوپان .

44-(بهائم ): چهار پايان ، جمع بهيمه .

45-(نمط): روش .

46-تفسير صفى ، ج 1، ص 80.

47-تفسير نمونه ، ج 1، ص 578.

48-گفتار فلسفى ؛ بزرگسال و جوان ، ج 2، ص 181.

49-نهج البلاغه فيض الاسلام ، حكمت 139.

50-بحار الانوار، ج 78، ص 6.

51-تحف العقول ، كلمات قصار پيامبرصلى اللّه عليه و آله و سلّم ، ح 143، ص 54.

52-مثنوى معنوى ، انتشارات كُلاله خاور، دفتر اوّل ، ص 27.

53-بقره / 261.

54-تفسير صفى ، ج 1،ص 122 123.

55-اقتباس از تفسير نمونه ، ج 2، ص 234 235.

56- ديباچه كلّيات گلستان سعدى ، ص 109.

57-نحل / 96.

58-نهج البلاغه فيض الاسلام ، حكمت 117.

59-بقره / 268.

60-تفسير الميزان ، ج 2، ص 204.

61-استعاذه ، ص 40، با كمى تصرف در عبارات .

62-اقتباس از تفسير امثال القرآن ، ص 338.

63-مثنوى معنوى ، انتشارات كلاله خاور، دفتر اوّل ص 46.

64-بقره / 264.

(صفوان ) و (صلد) هر دو به معناى سنگ صاف و سخت است . (وابل ): يعنى باران دانه درشت و شديد.

65-(اُشْتُلُم ): داد و فرياد، هياهو.

66-تفسير صفى ، ج 1، ص 122.

67-كلّيات گلستان سعدى ، باب اوّل ، ص 124.

68-بحار الانوار، ج 70، كتاب الايمان و الكفر، ص 230.

69-تفسير منهج الصادقين ، ج 2، ص 125.

70-(بر) ميوه .

71-كلّيات گلستان سعدى ، باب هشتم در آداب صحبت و تربيت ، ص ‍ 268.

72-منهج الصادقين ، ج 2، ص 125.

73-تفسير منهج الصادقين ، ج 2، ص 125.

74-بحار الانوار، ج 72، كتاب الايمان و الكفر، ص 300.

75-اصول كافى ، ج 2، كتاب ايمان و كفر، باب ريا، ح 14.

76-اقتباس از تفسير روح الجنان ، ج 2، ص 368.

77-معارفى از قرآن ، ص 211.

78-(ابتغاء): خواستن ، جست و جو كردن .

79-(ربوه ): زمين بلند و مرتفعى است كه در برابر نسيم آزاد و تابش آفتاب فراوان قرار گرفته باشد و حاصل خيز باشد.

80-(وابل ): باران شديد و دانه درشت .

81-(اكل ): ميوه .

82-(طَلّ): باران ريز و شبنم .

83-بقره / 265.

84-تفسير صفى ، ج 1، ص 124.

85-تفسير صافى ، ج 1، ص 226.

86-توبه / 103.

87-اقتباس از تعليم و تربيت در اسلام ، ص 373.

88-بقره / 266.

89-تفسير صفى ، ج 1، ص 124.

90-بقره / 167.

91-اقتباس از تفسير الميزان ، ج 2، ص 393.

92-بقره / 266.

93-تفسير نمونه ، ج 2، ص 245 246.

94-تفسير نمونه ، ج 2، ص 245 246.

95-اصول كافى ، ج 2، ص 55، ح 3.

96-خصال صدوق ، باب خصلتهاى دو گانه ، ح 33.

97-اصول كافى ، ج 2، ص 55، ح 4.

98-همان ، ص 54، ح 2.

99- بحار الانوار، ج 6، ص 133.

100-نهج الفصاحة ، ح 2059.

101-صحيفه نور، ج 15، ص 32.

102-مدثر / 18 19.

103-آل عمران / 59 60.

104-تفسير صفى ، ج 1، ص 148 149.

105-آل عمران / 117.

106-تفسير صفى ، ج 1، ص 163.

107-تفسير كشف الاسرار و عدّة الابرار، ج 2، ص 260.

108-شورى / 20.

109-بحار الانوار، ج 73، ص 148.

110-محجّة البيضاء، ج 5، كتاب آفات اللسان ، ص 193.

111-انعام / 122.

112-تفسير صفى ، ج 1، ص 322.

113-بحار الانوار، ج 68، باب دعائم الايمان و الاسلام ، ص 355.

114-اقتباس از تفسير نمونه ، ج 5، ص 425 426.

115-اصول كافى ، ج 3، كتاب ايمان و كفر باب (عصبيت )، ح 5، ص 420.

116-مهر تابان ، يادنامه علامه طباطبائى (ره )، ص 56.

117-تفسير نمونه ، ج 5، ص 427.

118-خصال صدوق ، باب خصلتهاى چهارگانه ، ح 65.

119-نهج البلاغه فيض الاسلام ، حكمت 366.

120-همان ، كلام 51.

121-تفسير نمونه ، ج 1، ص 104 105.

122-(سَمِّ) به معناى سوراخ است و (خياط) و مخيط به معناى سوزن است (سمّ الخياط)، يعنى سوراخ سوزن .

123-اعراف / 40.

124-تفسيرصفى ، ج 1،ص 351. 2 مثنوى معنوى ، انتشارات كلاله خاور، دفتراوّل ،ص 61.

125-تفسير امثال القرآن ، ص 248.

126-(بَلَد) به معناى شهر است ، ولى در آيه بالا به معناى زمين آمده است .

127-(نَكِد) به معناى شخص بخيل و ممسكى است كه به آسانى چيزى به كسى نمى دهد و اگر هم بدهد بسيار ناچيز و كم ارزش خواهد بود، زمينهاى شوره زار و نامساعد در آيه فوق تشبيه به چنين كسى شده است . (پاورقى تفسير نمونه ، ج 6، ص ‍ 216).

128-اعراف / 58.

129-تفسير صفى ، ج 1، ص 356.

130-اقتباس از تفسير منهج الصادقين ، ج 4، ص 42.

131-اقتباس از تفسير الميزان ، ج 8، ص 177 178.

132-محجّة البيضاء، ج 6، ص 237.

133-كلّيات گلستان سعدى ، باب اوّل ، ص 124.

134-اعراف / 175 177.

135-تفسير صفى ، ج 1، ص 389 390.

136-غرر الحكم ، ج 1، ص 299، ح 23.

137- نفخ صور حرص : دميدن باد حرص .

138-كتم : كتمان و پنهان كردن ، كتم غيب به معناى پنهانى است .

139-جيب : گريبان .

140-مثنوى معنوى ، انتشارات كلاله خاور، ص 289.

141-اصول كافى ، ج 1، ص 136، ح 24.

142-اصول كافى ، ج 2، ص 143، ح 20.

143-تفسير مجمع البيان ، ج 4، ص 500، ذيل آيه مورد بحث .

144-اقتباس از تفسير نمونه ، ج 7، ص 14 16.

145-مثنوى معنوى ، دفتر اوّل ، چاپ انتشارات كلاله خاور، ص 65.

146-البتّه اين مفتى ها حرف مفت مى زنند، ولى مفت حرف نمى زنند، زيرا اجير زر و زورند و در برابر حرفهاى مفتشان اجرت مى گيرند.

147-صحيفه نور، ج 20، ص 228.

148-اقتباس از تفسير نمونه ، ج 7، ص 12.

149-همان .

150-حاشيه مفاتيح الجنان ، كتاب باقيات الصالحات ، دعاى حزين .

151-تفسير نمونه ، ج 7، ص 13.

152-همان ، ص 17.

153-(بنيان ) يعنى بنا و ساختمان .

154- (شَفا) به معناى لبه چيزى است .

155-(جُرُف ) به معناى حاشيه نهر و يا چاه است كه آب زير آن را خالى كرده باشد.

156-(هار) به معناى شخص يا ساختمان سستى است كه در حال سقوط است .

157-توبه / 109 110.

158-تفسير صفى ، ج 1، ص 448.

159-تفسير نمونه ، ج 8، ص 144.

160-همان ، ص 145.

161-همان ، ص 138.

162-توبه / 111. 2 كلمه (بود) اوّل در مصراع دوّم به معناى هستى است .

163- (اَرْ)، مخفّف اگر است .

164-تفسير صفى ، ج 1،ص 448 449.

165-تفسير نمونه ، ج 8، ص 148.

166-تفسير منهج الصادقين ، ج 4، ص 320.

167-تفسير الكشاف ، ج 2، ص 313 314.

168-اقتباس از تفسير منهج الصادقين ، ج 4، ص 320.

169-همان .

170-بقره / 207.

171-احياء العلوم ، ج 3، ص 238.

172-اقتباس از تفسير منهج الصادقين ، ج 1، ص 539 540 و تفسير نمونه ، ج 2، ص 46.

173-بحار الانوار، ج 47، ص 134.

174-(زخرف ): زر و زيور، نقش و نگار.

175-(ازَّيَّنَتْ): تزيين كرد، اين كلمه در اصل (تَزَيَّنَتْ) بود و طبق قاعده نحوى تبديل به (اِزَّيَّنَتْ) شد.

176-(حصيد): درو شده .

177-(تَغْنَ): از ماده (غنا) به معناى اقامت كردن در مكانى است ، (لَمْ تَغْنَ بالا مْسِ)، يعنى گويى ديروز در اين مكان نبوده است . اين تعبير كنايه از اين است كه چيزى به كلّى از ميان برود و اثرى از آن باقى نماند كه گويى هرگز وجود نداشته است .

178-يونس / 24.

179-(بوالعجب ): يعنى داراى اعجاب و شگفتى .

180-(بُقول ): جمع بَقْل ، يعنى سبزيها.

181-(پيرايه ): زيور، زينت .

182-(نمود): نما و رونق .

183-(فرّه ): شكوه و جلال .

184-(طمس ): نابود كردن .

185-(امس ): روز گذشته .

186-تفسير صفى ، ج 1، ص 464 465.

187-اقتباس از تفسير منهج الصادقين ، ج 4، ص 357.

188-مثنوى معنوى ، انتشارات كلاله خاور، دفتر اوّل ، ص 22.

189-منهج الصادقين ، ج 4، ص 357 358.

190-تفسير كشف الاسرار و عدة الابرار، ج 4، ص 280.

191-هود / 24.

192-تفسير صفى ، ج 1، ص 487.

193-تفسير منهج الصادقين ، ج 4، ص 414.

194-مفاتيح الجنان ، تعقيبات نماز صبح .

195-نهج البلاغه صبحى صالح ، خطبه 82.

196-مثنوى معنوى ، انتشارات كلاله خاور، دفتر اوّل ، ص 52.

197-تفسير كشف الاسرار و عدة الابرار، ج 4، ص 381.

198-فصّلت / 53.

199-(احول ): كج چشم ، دو بين .

200-(راءى تشبيه ): نظريه فرقه اى از مسلمانان كه خدا را به مخلوقات تشبيه مى كنند.

201-(تناسخ )، نظريه گروهى است كه معتقدند روح آدمى پس از مردن ، به بدن انسانى ديگر يا حيوان منتقل مى شود.

202-(اكْمَهْ): گنگ و كور.

203-(اعتزال ): يعنى مكتب معتزله .

204-(غَيْم ): يعنى ابر، تاريكى .

205-(رَمَد): درد چشم ، ورم ملتحمه چشم .

206-گلشن راز، ص 56.

207-لغت (فا)، (فو)، (فى ) و (فم ) همه به معناى دهان است . (فاهُ)، يعنى دهانش .

208-رعد / 14.

209-تفسير صفى ، ج 1، ص 554.

210-تفسير نمونه ، ج 10، ص 155 156، (با اندكى تصرف ).

211-امثال قرآن ، ص 179.

212-تفسير نمونه ، ج 10، ص 156، (با اندكى تصرّف ).

213-رعد / 17.

214-(تموّج ): يعنى موج زدن آب .

215-(زَبَر): يعنى بالا.

216-تفسير صفى ، ج 1، ص 554.

217-مثنوى معنوى ، انتشارات كلاله خاور، دفتر اوّل ، ص 2.

218-نهج البلاغه فيص الاسلام ، حكمت 139.

219-تفسير نمونه ، ج 10، ص 168 (با اندكى تصرف ).

220-تفسير نمونه ، ج 10، ص 170 (با اندكى تصرف ).

221-همان ، ص 10 (با اندكى تصرّف ).

222-تفسير نمونه ، ج 10، ص 171 172، (با اندكى تصرّف ).

223-همان ، ص 171، (با اندكى تصرّف ).

224-اسراء / 81.

225-بحار الانوار، ج 24، ص 313.

226-انبياء / 18.

227-ابراهيم / 18.

228-تفسير صفى ، ج 1، ص 566.

229-تفسير نمونه ، ج 10، ص 309.

230-تفسير نمونه ، ج 10، ص 312 315، (با اندكى تصرّف ).

231-اقتباس از تفسير نمونه ، ج 10، ص 317.

232-(اُكُل ): ميوه .

233-(اجْتُثَّتْ): بركنده شده . اجتثاث به معناى استيصال و از ريشه كندن است . جثّه به معناى بلنديهاى زمين است مانند تل . جثّه هر چيز جسد آن است كه خود يكى از برآمدگيهاى زمين است .

234-ابراهيم / 24 27.

235-(سِماك ): ستاره .

236-تفسير صفى ، ج 1، ص 568.

237-نهج البلاغه فيض الاسلام ، حكمت 8

238-فاطر / 10.

239-اقتباس از تفسير منهج الصادقين ، ج 5، ص 134 135.

240-اصول كافى ، ج 2، ص 235، ح 16.

241-ابراهيم / 27.

242-احقاف / 13.

243-تفسير الميزان ، ج 12، ص 72 73.

244-روزنامه جمهورى اسلامى ، 20 دى 1375، ص 3.

245-ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ، ص 33.

246-علل الشرايع ، ج 2، باب 138، ح 2.

247-اسرار عبادات ، ص 212.

248-نحل / 75.

249-تفسير صفى ، ج 1، ص 596.

250-(اءبْكَمْ): گنگ مادر زاد.

251-(كَلّ): سنگينى ، سربار، گرانبار، كَلُّ عَلى مَوْلاهُ، يعنى سربار صاحبش .

252-نحل / 76.

253-تفسير صفى ، ج 1، ص 597.

254-اقتباس از تفسير نمونه ، ج 11، ص 326 330.

255-(قرية )، هم به معناى روستاست و هم به معناى شهر، ولى در اينجا ظاهراً منظور شهر يا منطقه و يا كشور است .

256-نحل / 112 113.

257-تفسير صفى ، ج 1، ص 604.

258-مصراع دوّم بيت سعدى دو جور خوانده شده ، بعضى مى خوانند:

(كفر، نعمت از كفت بيرون كند) و بعضى ديگر مانند مصراع اول كه (شكر نعمت ) است در مصراع دوّم هم (كفر نعمت ) را صحيح مى دانند و مى گويند: در اين مصراع كلمه (نعمت ) حذف شده است و معنا در اصل چنين است : كفر نعمت ، نعمت از كفت بيرون كند).

259-تفسير صافى ، ج 1، ص 943، (بااندكى تصرّف ).

260-تفسير نمونه ، ج 11، ص 432.

261-امثال قرآن ، ص 223.

262-تفسير نمونه ، ج 11، ص 433.

263-تفسير نمونه ، ج 10، ص 345 346 (با اندك تصرّف ).

264-( هَشيم )، از ماده هشم به معناى شكستن است و در اينجا به معناى گياهان خشكيده اى است كه در هم شكسته شده باشد.

265-(تَذْرُوهُ)، از ماده (ذرو) به معناى پراكنده ساختن است . (تَذْرُوهُ الرِّيَحُ)، يعنى بادها آن را به هر سو پراكنده مى سازند. (مجمع البيان ، چاپ اسلاميه ، ج 6، ص ‍ 473).

266-كهف / 45.

267-تفسير صفى ، ج 2، ص 641.

268-تفسير مجمع البيان ، ج 6، ص 473.

269-اقتباس از تفسير منهج الصادقين ، ج 5، ص 356.

270-همان ، ص 357.

271-اقتباس از تفسير منهج الصادقين ، ج 5، ص 356.

272-شرح صد كلمه قصار از: كلمات امير المؤ منين عليه السّلام ، ص 77 78.

273-تفسير نمونه ، ج 12، ص 447.

274-اقتباس از تفسير نمونه ، ج 12، ص 448 449.

275-طارق / 5 6.

276-قيامت / 36 38.

277-الكنى والالقاب ، ج 3، ص 82 83.

278-فوائد الرضويه ، ص 71.

279-آشنايى با علوم اسلامى ، ص 80.

280-يعنى (اياز) خطاب به خويشتن مى گفت : اين است لباس و كفش تو، اكنون به اين مقام عالى كه رسيده اى ، منگر؛ دوران فقر و فلاكتت را فراموش مكن .

281-(خمره ): يعنى كوزه جواهرات .

282-يعنى انتخاب قفل محكم براى در، نه براى بخل ورزيدن نسبت به سيم و مال و طلا بود، بلكه براى پنهان داشتن آن راز شگفت انگيز را از عاميان كه گروه زيادى در خيالات غوطه ورند و قوم ديگر اگر چارق و پوستين را ببينند، سالوس و حيله گرم خواهند ناميد.

283-يعنى رازهاى نهانى جان در نزد مردان باهمّت به پوشيدن نيازمندتر است از لعل و جواهر معدنى در نزد مادّه پرستان . زيرا ابلهان طلا را از جان بهتر مى دانند، ولى انسانهاى بزرگ ، طلا را فداى جان مى كنند.

284-يعنى آن اميران به طمع طلا تند و تيز مى شتافتند، ولى عقلشان مى گفت : اى احمقان ! كمى آهسته تر، آرى ، حرص آدمى بيهوده به سوى سرابها مى تازد، ولى عقل به او مى گويد: درست بنگر، اين آب نيست بلكه سراب و آب نماست !

285-يعنى آن اميران با حرص و آز و صد گونه هوس درحجره اياز را باز كردند و در همان حال مانند پشّه و مگس كه در دوغ گنديده بيفتند، ازدحام كردند و همچون پشه و مگس كه عاشقانه در دوغ گنديده بيفتند و پرهاى آنها آلوده شود و نه مى توانند بپرند و نه مى توانند چيزى بخورند آنان جز چارق و پوستين كهنه چيزى نيافتند.

286-همه گفتند: اين جا محلى مرموز و مشكوك است و اين چارق و پوستين ، روپوش چيزهاى پنهانى است .

287-(كاريز): قنات ، مجراى آب زير زمين .

288-(گو): گودى .

289-حفره ها بانگ مى زدند: ماگودالهاى خالى هستيم ، اى گنديده ها چيزى در ما وجود ندارد.

290-(سگالش ): انديشه بدگمانى ، يعنى از بدگمانى كه برده بودند، خجالت مى كشيدند و بار ديگر همان گودالها را پر مى كردند.

291-بالا خره از شدّت نوميدى و ناراحتى دست و لب خود را با دندان مى گزيدند و مانند زنان دست بر سر مى كوبيدند.

292-مثنوى معنوى ، انتشارات كلاله خاور، دفتر پنجم ، ص 310 314.

293-حجّ / 73.

294-(چست ): چابك و چالاك ، محكم ، نه چست ، يعنى سست و غير چابك .

295-تفسير صفى ، ج 2، ص 719.

296-بحار الانوار، ج 47، ص 166.

297-تفسير امثال القرآن ، ص 375.

298-اقتباس از كشف الاسرار و عدة الابرار، ج 8، ص 210.

299-كليّات سعدى ، باب سوّم در فضيلت قناعت ، ص 195.

300-تفسير نمونه ، ج 14، ص 174 176.

301-نور / 35.

302-تفسير صفى ، ج 2، ص 741 742.

303-يعنى آن چنان روغنش صاف و خالص است كه نزديك است بدون تماس ‍ با آتش و (كبريت ) شعله ور شود.

304-اقتباس از تفسير نمونه ، ج 14، ص 476 480.

305-تفسير نور الثقلين ، ج 3، ص 605.

306-همان ، ص 604.

307-همان ، ص 602.

308-منهج الصادقين ، ج 6، ص 315.

309-تفسير مجمع البيان ، ج 7، ص 143.

310-(سراب ): در اصل به معناى سرچشمه آب مى باشد و بعد به معناى آب نما به كار رفته است . حافظ مى گويد:

دور است سَرِ آب در اين باديه هشدار تا غول بيابان نفريبد به (سرابت ).

311-(بقيعه ): زمين گسترده بى آب و گياه ، كوير.

312-(ظمآن ): آدم تشنه .

313-(لُجّىّ): درياى عميق و پهناور.

314-(سحاب ): ابر باران زا كه غالباً متراكم و تيره و تار است .

315-نور / 39 40.

316-(يَمْ): دريا.

317-تفسير صفى ، ج 2، ص 743.

318-بقره / 167.

319-تفسير صافى ، ج 1، ص 157.

320-بعضى مصراع دوّم را چنين گفته اند: (بيداركنش زود، كه در خواب نماند).

321-در بعضى از نقلها مصراع دوّم چنين آمده است : ( او خويشتن از كفر و ضلالت برهاند ).

322-اين مصراع نيز در بعضى نقلها اينگونه ثبت شده : (تو مرده شمارش ، كه كسش زنده نخواند).

323-امثال قرآن ، ص 264. تفسير امثال القرآن ، ص 404.

324-تفسير منهج الصادقين ، ج 6، ص 327 (با كمى تصرّف در عبارات ).

325-روم / 30.

326-صحيفه نور، ج 14، ص 134 137.

327-همان ، ج 21، ص 68.

328-عنكبوت / 41 43.

329-تفسير صفى ، ج 2، ص 818 819.

330-تفسير منهج الصادقين ، 7، ص 161.

331-كلمه بوالعجب را به صورت بلعجب نيز ثبت نموده اند. بعضى مى گويند: كلماتى مانند بُلْعَجَبْ و بُلهوس مخفف ابوالعجب و ابوالهوس نيست ، بلكه (بُل ) پيشوند فارسى و به معناى (كثرت و فزونى ) است .

332-امثال قرآن ، ص 275.

333-(عندليب ): بلبل هزار دستان .

334-(قوت ): غذا، طعام .

335-(حريف ): همكار، هم پيشه .

336-امثال قرآن ، ص 274.

337-بحار الانوار، ج 76، ص 175.

338-تفسير الميزان ، ج 16، ص 132.

339-اسرارى از زندگى حيوانات ، ص 152 158.

340-مى گويند: هر تار عنكبوت فقط در حدود 7 ميكرون (71000 ميلى متر) قطر دارد، (يعنى اگر 150 تار عنكبوت را پهلوى هم قرار دهند، يك ميلى متر قطر آن خواهد شد و 40000 كيلومتر از اين تارها كه برابر با محيط كره زمين است ، فقط دو كيلو وزن دارد.(اسرارى از زندگى حيوانات ، ص 154) ).

341-تفسير نمونه ، ج 16، ص 278 279.

342-(... خُلِقَ الاِْنسانُ ضَعِيفاً) (نساء / 28).

343-اسرارى از زندگى حيوانات ، ص 159 160.

344-(عَزَّزنا)، از ماده عزّت ، به معناى نيرو و شوكت است .

345-(تَطَيّرنا)، از مصدر تطيّر، به معناى شوم دانستن و فال بد زدن است .

346-يس / 13 19.

347-(اُشتلم ): داد و فرياد، هياهو. چنان كه نظامى مى گويد:

348-تفسير صفى ، ج 2، ص 887-888.

349-همان ، ص 889 890.

350-نمل / 47.

351-اعراف / 131.

352-نساء / 78.

353-كشف الاسرار، امام خمينى رحمه اللّه چاپ انتشارات آزادى ، ص 9.

354-صحيفه نور، ج 12، ص 231.

355-تفسير نمونه ، ج 6 ، ص 317.

356-همان ، ص 318.

357-همان ، ص 318 319.

358-فروغ ابديّت ، ج 1، ص 114.

359-پيشواى شهيدان ، ص 264.

360-نهج البلاغه فيض الاسلام ، نامه 64.

361-زمر / 29.

362-تفسير صفى ، ج 2، ص 925.

363-تفسير نمونه ، ج 19، ص 444.

364-تفسير نمونه ، ج 19، ص 445.

365-(رُكّع )، ركوع كنند گان ، جمع راكع .

366- (سُجَّد)، سجده كنندگان ، جمع ساجد.

367-(شَطْاء)، سبزه ، نورسته نازك ، جوانه اى كه ازپايين ساقه گياه وكنار ريشه ها بيرون مى آيد.

368-(آزر)، از مادّه (ايزار) به معناى كمك و معاونت است ، وزير هم به همين معناست .

369-(اِسْتَغْلَظَ)، از ريشه غَلَظَتْ به معناى سفت و محكم شدن است .

370-(سوق )، جمع ساق ، به معناى تنه گياه و بدنه درخت مى باشد.

371-فتح / 29.

372-تفسير صفى ، ج 2، ص 1013.

373-اقتباس از تفسير نمونه ، ج 22، ص 116 117.

374-تفسير نمونه ، ج 22، ص 113.

375-همان ، (با اندكى تصرّف ).

376-همان ، ج 22، ص 115.

377-همان ، ج 22، ص 117.

378-همان ، ص 119.

379-صحيفه نور، ج 15، ص 179 180.

380-حجرات / 12.

381-تفسير صفى ، ج 2، ص 1017.

382-تفسير نمونه ، ج 22، ص 185، (با اندكى تغيير).

383-جامع السعادات ، ج 2، ص 314 (چاپ بيروت ).

384-بحار الانوار، ج 78، ص 117.

385-اصول كافى ، ج 2، ص 357.

386-جهاد اكبر، ص 48 49.

387-مستدرك الوسائل ، ج 2، ص 106.

388-تفسير نمونه ، ج 22، ص 192 193.

389-لئالى الاخبار، ص 597.

390-تفسير نمونه ، ج 22، ص 188 189.

391-همان ، ص 189.

392-تعليم و تربيت ، ص 417 419.

393-ظسفينة البحار، ج 1، مادّه (شَغَل ).

394-تفسير نمونه ، ج 22، ص 193 194.

395-همان ، ص 194.

396-حديد / 20.

397-امير المؤ منين عليه السّلام را گفتند كه صفت دنيا را براى ما تعريف كن ؛ حضرت فرمود: (الدُّنْيا اوَّلَهُ بُكاءٌ وَاءَوْسَطُهُ عَناءٌ وَ آخِرُهُ فَناءٌ؛ دنيا اوّلش گريه است و وسطش غم و اندوه و آخرش فنا است ). (تفسير منهج الصادقين ، ج 9، ص 186 187).

398-يعنى انسان عارف و خداشناس ، از مشاهده پر كاهى پى به وجود خدا مى برد، ولى آدم احمق اگر به زمين و آسمان بنگرد، از زمين جز خاك و از آسمان جز توده اى دود نمى بيند؛ يعنى فقط مادّه و محسوسات را مى بيند، و به ماوراى آن هرگز نمى انديشد.

399-(لَوْن ): رنگ .

400-(مُكَوِّن ): به وجود آورنده .

401-(كَوْن ): هستى ، عالم وجود.

402-(رَز): انگور.

403-(مَىْ): شراب انگورى .

404-تفسير صفى ، ج 2، ص 1061 1062.

405-تفسير الميزان ، ج 19، ص 164.

406-تفسير نمونه ، ج 23، ص 352.

407-اقتباس از امثال قرآن ، ص 235.

408-تفسير نمونه ، ج 5، ص 207.

409-اقتباس از تفسير نمونه ، ج 5، ص 207.

410-قصص / 79.

411-امثال قرآن ، ص 311.

412-اقتباس از تفسير نمونه ، ج 23، ص 353.

413-حديد / 20.

414-صفّ / 8 9.

415-تفسير صفى ، ج 2، ص 1084 1085.

416-برگرفته از تفسير نمونه ، ج 7، ص 368.

417-تفسير نمونه ، ج 24، ص 82 85.

418-(اءَسْفار): جمع (سِفْر) يعنى كتاب بزرگ . سفر دراصل به معناى پرده بردارى است وكتاب را از آن جهت سِفر گويند كه مسائل پوشيده به وسيله آن ، كشف مى شود وازحقايق پرده برمى دارد.

419-جمعه / 5.

420-تفسير صفى ، ج 2، ص 1087.

421-اقتباس از تفسير نمونه ، ج 24، ص 114.

422-تفسير نمونه ، ج 24، ص 114 115.

423-همان ، ص 119.

424-كليّات سعدى ، باب هشتم در آداب صحبت ، ص 268.

425-همان ، ص 277.

426-محجّة البيضاء، ج 1، ص 125.

427- نهج البلاغه فيض الاسلام ، حكمت 358.

428-بحار الانوار، ج 70، ص 344.

429-فاطر / 28.

430-تفسير مجمع البيان ، ج 8، ص 407.

431-كلّيات سعدى ، باب هشتم در آداب صحبت ، ص 269.

432-صحيفه نور، ج 13، ص 266 268.

433-بحار الانوار، ج 1، ص 208.

434-تفسير امثال القرآن ، ص 600.

435-بعضى گفته اند (يُؤْفَكُونَ) مشتقّ از اِفك به معناى دروغ است .

436-منافقون / 4.

437-(طليق ): يعنى خوش بيان .

438-تفسير صفى ، ج 2، ص 1089.

439-اقتباس از تفسير منهج الصادقين ، ج 9، ص 294 295.

440-تفسير الميزان ، ج 19، ص 287.

441-نهج البلاغه صبحى صالح ، خطبه 194.

442-كلّيات سعدى ، باب سوّم در فضيلت قناعت ، ص 209.

443-آشنايى با قرآن ، ص 166.

444-همان ، ص 164.

445-تحريم / 10.

446-( در بعضى از كلمات مفسّران آمده است كه اسم همسر حضرت نوح (والهة ) و اسم همسر حضرت لوط (والعة ) بوده است و بعضى عكس اين را نوشته اند يعنى نام همسر نوح را (والعه ) و همسر لوط را (والهه ) يا (واهله ) گفته اند )، (تفسير نمونه ، ج 24، ص 301).

447-تفسير صفى ، ج 2، ص 1101 1102.

448-الدّر المنثور، ج 8، ص 228.

449-اقتباس از تفسير نمونه ، ج 24، ص 301.

450-تفسير الكشّاف ، ج 4، ص 571.

451-در آيه 3 همين سوره ، به ماجراى افشاى اسرار پيامبرصلى اللّه عليه و آله و سلّم و آزار آن حضرت توسّط بعضى از همسرانش اشاره شده است .

452-تفسير نمونه ، ج 24، ص 301.

453-اقتباس از همان ، ص 302.

454- احزاب / 30.

455-(اءَحْصَنَتْ فَرْجَهَا)؛ يعنى دامن خود را از آلودگى مصون داشت .

(حصن )، به معناى دژ و قلعه محكم است . به همين جهت مرد متاءهّل را كه از زن خود نگه دارى مى كند (مُحصِن ) (نگاه دارنده) و زنى كه ازدواج كرده و در پناه شوهر نگهدارى مى شود، (مُحْصَنه ) (نگاه داشته شده ) ناميده مى شود.

456-تحريم / 11 12.

457-تفسير صفى ، ج 2، ص 1102.

458-الدُّر المنثور، ج 8، ص 229.

459-تفسير نمونه ، ج 24، ص 302 304.