بخواهد تنگ مى‏گيرد، در اين تفاوت كه در بهره‏هاى مردم از رزق است آيت‏هايى است براى كسانى كه ايمان بياورند.» (49 و 52 / زمر)
و « اَفَلَمْ يَسيرُوا فِى الاَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ‏الَّذينَ مِنْ قَبْلِهِمْ كانُوا اَكْثَرَ مِنْهُمْ وَ اَشَدَّ قُوَّةً وَ اثارافِى الاَرْضِ فَما اَغْنى عَنْهُمْ ما كانُوا يَكْسِبُونَ، فَلَمّا جاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَرِحُوا بِما عِنْدَهُمْ مِنَ الْعِلْمِ وَ حاقَ بِهِمْ ما كانُوا بِه يَسْتَهْزِؤُنَ - مگر در زمين سير و تماشا نكرده‏اند، تا ببينند عاقبت كسانى كه قبل از ايشان بودند چگونه بود؟ آنان هم عدّه‏شان بيشتر از اينان بود و هم نيرومندتر بودند و هم در زمين آثار بيشترى داشتند، ولى با همه اين احوال آن‏چه مى‏كردند به دردشان نخورد، و اين بدان جهــت بود كه هرچه پيامبرانشان معجــزه مى‏آوردند ايشــان خوشحال و دلگــرم به زرنگى و كاردانــى خود بودنــد و معجـزات پيامبـران را به سخريــه مى‏گرفتنــد و هميــن استهزايشــان بــه صورت عذاب ايشان را بگرفت !»(82 و 83 / غافر) (1)
1- الميزان ج 31، ص 123.

نعمت‏ها و آزمايش اعمال فردى، مصايب و آزمايش اعمال جمعى

«... مَنْ يَرْتَدِدْ مِنْكُمْ عَنْ دينِهِ فَيَمُتْ وَ هُوَ كافِرٌ فَاُولئِكَ حَبِطَتْ اَعْمالُهُمْ فِى الدُّنْيا وَ الاْخِرَةِ!» (217 / بقره)
در صورتى كه خدا نعمت خود بر فرد يا جمعى ارزانى دارد اگر كسى كه مورد انعام قرار گرفته صالح باشد آن نعمت در حق او هم نعمت است و هم امتحان، چنان كه در آيه زير مى‏فرمايد: « قالَ هذا مِنْ فَضْلِ رَبّى لِيَبْلُوَنى ءَاَشْكُرُ اَمْ اَكْفُرُ !» (40 / نحل) و «لَئِنْ شَكَرْتُمْ لاَزيدَنَّكُمْ وَ لَئِنْ كَفَرْتُمْ اِنَّ عَذابى لَشَديدٌ !» (7 / ابراهيم) از اين دو آيه استفاده مى‏شــود كه خود «شكر» يكــى از اعمال صالـح است كه موجب فزونى نعمت مى‏شود.
و اگر اهل فساد باشد آن نعمت، مكر و استدراج (فريب دادن) خواهد بود چنان كه در آيه زير مى‏فرمايد: « وَ يَمْكُرُونَ وَ يَمْكُرُ اللّهُ وَ اللّهُ خَيْرُ الْمكِرينَ!» (30 / انفال) و «سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ وَ اُمْلي لَهُمْ اِنَّ كَيْدي مَتينٌ !» (44 و 45 / قلم) و « وَ لَقَدْ فَتَنّا قَبْلَهُمْ قَوْمَ فِرْعَوْنَ... !» (17 / دخان)
و در صورتى كه بلاها و مصيبت‏هايى كه بر مردم نازل شود اگر اهل صلاح باشند آن گرفتارى‏ها وسيله آزمايش ايشان است كه به واسطه آن از ناپاكان ممتاز شوند، چنان كه زر را در بوته زرگرى مى‏گدازند تا از آلودگى‏ها پاك گردد و به محك مى‏زنند تا  عيارش دانسته شود. چنان كه در آيه زير مى‏فرمايد: « اَحَسِبَ النّاسُ اَنْ يُتْرَكُوا اَنْ يَقُولُوا امَنّا وَ هُمْ لا يُفْتَنُونَ!» (2 / عنكبوت) و « وَ تِلْكَ الاَْيّامُ نُداوِلُها بَيْنَ النّاسِ وَ يَعْلَمَ اللّهُ الَّذينَ آمَنُوا وَ يَتَّخِذَ مِنْكُمْ شُهَدآءَ !» (140 / آل‏عمران) و اگر اهل فساد باشند عقوبت و مكافــات كردارهاى ناشايسته‏شـان اســت.(1)
1- الميـــزان ج 3، ص 264.