اعلام لغويت عهد آنــان را بشكنند، بلكه دستور داد نقــض خود را به ايشان اعــلام كننــد تا ايشان به خاطر بىاطلاعــى از آن به دام نيفتنــد، آرى خداىتعالى با اين دستور خود مسلمانان را حتى از اين مقدار خيانـت منع فرمود.(1)
1- الميزان ج 17، ص 230.
« قُلْ لَوْ كُنْتُمْ فى بُيُوتِكُمْ لَبَرَزَ الَّذينَ كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقَتْالُ اِلى مَضاجِعِهِمْ !»(154 / آل عمران)
كشته شدن كسانى كه از شما در معركه قتال كشته شدند دليل بر اين نيست كه شما بر حق نمىباشيد، و نيز به طورى كه شما پنداشتهايد دليل اين هم نيست كه امر غلبه و پيروزى براى شما نمىباشد، بلكه قضاى الهى كه گريزى از آن نيست بر اين جارى شده كه اين كشتهشدگان، در اين مكان از مركب حيات ساقط گشته، كشته گردند و اگر هم شماها خود براى جنگ بيرون نمىآمديد باز آنان كه سرنوشتشان به حكم قضاى الهى كشته شدن بود به پاى خود به قتلگاه خويش مىآمدند، بنابراين گريزى از مرگ - كه ساعتى هم جلو و عقب نمىافتد - نيست.
سنت قطعى الهى بر عمومى و همگانى بودن ناموس ابتلا و امتحان است و ناچار اين ناموس در زندگى شما و آنان واقعشدنى بود، و روى اين اصل بيرون آمدن شما و انجام گرفتن اين جنگ خواه ناخواه شدنى و از امور غير قابل اجتناب بوده است. بنابراين چارهاى نبود جز اين كه شما بيرون آييد و اين جنگ انجام گيرد، تا اين كه كشتهشدگان به آنچه را كه بايد برسند رسيده و به درجات خويش نايل گردند و شما نيز به آنچه كه بايد برسيد رسيده و پس از امتحان و روشن شدن وضعتان از نظر طرز تفكر و نيروى ايمان و يا شرك، يكى از دو طرف سعادت و يا شقاوت بـرايـتـان تـثـبـيت گـردد.(1)
1- الميــــــــزان ج 7، ص 86.
« وَ جاءَتْ سَكْرَةُ الْمَوْتِ بِالْحَقِّ ذلِكَ ما كُنْتَ مِنْهُ تَحيدُ!» (19 / ق)
مراد به «سَكْرَة» و مستى موت، حال جان كندن و نزع آدمى است، كه مانند مستان مشغــول به خودش است، نه مىفهمــد چه مىگويد، و نه مىفهمد اطرافيانش دربــارهاش چه مىگويند. اگر آمــدن سكره موت را مقيد به قيد (حق) كرد، براى اين بود كه اشاره كند به اين كه مسأله مــرگ جزو قضاهاى حتمــى است كه خداىتعالى در نظام عالــم رانده و از خود مــرگ غرض و منظور دارد، همچنان كه از آيه: « كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَـوْتِ وَ نَبْلُوكُمْ بِالشَّرِّ وَ الْخَيْرِ فِتْنَةً وَ اِلَيْنا تُرْجَعُونَ!» (35 / انبياء) اين معنا استفاده مىشود، چون مىفهماند منظور ما از مردنى كردن همگى شما آزمايش شماست و مردن عبارت است از انتقال از يك خانه به خانهاى كه بعد از آن و ديوار به ديوار آن قرار دارد و اين مرگ و انتقال حق است، همانطور كه بعث و جنت و نار حق است. اين معنايى است كه از كلمه