مقدمه، ص 19

آيات كليدى درهاى بسيارى از آيات ديگر گشوده مى‏گردد و با شناخت آن آيات ريشه‏اى اين شجره طوبى تغذيه بسيارى از آيات شاخه‏اى روشن مى‏شود كه در اين شناسايى سخن از كلمه يا كلام مشابه نيست تا فهرست‏ها و لغتنامه راهگشا باشند، بلكه در اين سير بايد از سكوى «المعجم» و كتاب لغت پرواز كرد و به كنگره «وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَيْبِ» «1» رسيد و اسرار كليدى را كه به روى نامحرمان «مغاليق» است به چهره خود به عنوان «مفاتيح» ديد و از آن آيات كليدى گره‏هاى بسته را گشوده يافت و از «هذا باب ينفتح منه الف باب» مطلع شد و به كمك آن سراسر قرآن كريم را درهاى باز الهى ديد كه هيچ جاى آن ناگشوده نيست و سپس آيات ريشه‏اى كه ظواهر را تغذيه مى‏كند از آيات كليدى كه بواطن قرآن را مى‏گشايد جدا كرد و همچنين جريان تفسير را از تأويل فرق گذاشت كه اين كار از قلمرو لغت بيرون و از حوصله «المعجم» خارج و از منطقه فهرست نامه و نظاير آن بالاتر كه فراسوى معنا است و نه لفظ، زيرا تشخيص حقيقت و مجاز لغوى گرچه با لغتنامه‏ها تأمين مى‏گردد ولى امتياز حقيقت و مجاز عقلى كه آيا اسناد محمول به موضوع الى ما هو له است يا الى غير ما هو له، آن را عقل بيان مى‏كند و وحى تبيين مى‏نمايد و نه لغت: «... لِمَنْ كانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَ هُوَ شَهِيدٌ» «2» و نتيجه شناسايى آيات زير بنائى و آشنايى با آيات روبنايى و كيفيت ظهور آن آيات پايه‏اى در اين آيات و نحوه رجوع اين آيات روبنايى به آن آيات گذشته از استحكام اصل تفسير آنست كه هيچگونه اختلاف ريشه‏اى در مبانى اين دائرة المعارف راه ندارد چه اينكه در اصل متن يعنى قرآن كريم هيچ راهى براى اختلاف وجود ندارد.

ضرب قرآن به قرآن

‏

اكنون كه تفسير قرآن به قرآن و نيز ضرورت آن روشن شد توجه به اين نكته سودمند مى‏باشد كه چه تفاوتى بين تفسير قرآن به قرآن با ضرب قرآن به قرآن است كه به شدت از آن نهى شده است؟ بايد عنايت نمود كه اين دو حكما و موضوعا جداى از يكديگرند، زيرا آنچه از حضرت امام صادق عليه السّلام رسيده است كه:

«ما ضرب رجل‏

(1) سوره انعام آيه 59.

(2) سوره ق آيه 37.