مسمى را نتيجه قرار داد كه چون خداى تعالى به جميع گناهان بندگانش واقف است، از اين رو اگر مىخواست، مىتوانست اين قضا را مقرر نفرموده و اين اجل و مهلت را ندهد و به محض اينكه گناهى از كسى سر ميزد، او را بدون هيچ مهلتى به عذاب دچار نموده و هلاكش كند، همانطورى كه خودش فرمود:" وَ ما تَفَرَّقُوا إِلَّا مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْياً بَيْنَهُمْ وَ لَوْ لا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ" «1» و اين قضا همان تعيين مدتى است كه آيه" وَ لَكُمْ فِي الْأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَ مَتاعٌ إِلى حِينٍ" «2» مشتمل بر آن است.
پس معناى آيه چنين مىشود كه خداى متعال شما را در شب مىميراند در حالى كه مىداند آنچه را كه در روز عمل كرده و انجام داديد، ولى روحهاى شما را نگه نمىدارد، تا مرگشان ادامه يابد بلكه براى اينكه اجلهاى معين شما به آخر برسد شما را دوباره زنده مىكند و پس از آن به واسطه مرگ و حشر به سوى او خواهيد برگشت و شما را از اعمالتان كه انجام دادهايد، خبر خواهد داد.
" وَ هُوَ الْقاهِرُ فَوْقَ عِبادِهِ" در ذيل آيه هفده از همين سوره مطالبى راجع به تفسير اين جمله گذشت.
" وَ يُرْسِلُ عَلَيْكُمْ حَفَظَةً" اينكه ارسال حفظه را مطلق ذكر نموده و قيدى نه به ارسال زد و نه به حفظه و آن گاه آن را محدود به فرا رسيدن مرگ نمود، خالى از دلالت بر اين معنا نيست كه آن حفظه كارشان حفظ آدمى است از همه بليات و مصائب، نه تنها بلاى مخصوصى.
و جهت احتياج آدمى به اين حفظه اين است كه نشات دنيوى، نشات اصطكاك و مزاحمت و برخورد است، هيچ موجودى در اين نشات نيست مگر اينكه موجودات ديگرى از هر طرف مزاحم آن مىباشند. آرى اجزاى اين عالم همه و همه در صدد تكامل هستند، و هر كدام در اين مقامند كه سهم خود را از هستى بيشتر كنند. و پر واضح است كه هيچ كدام سهم بيشترى كسب نمىكنند مگر اينكه به همان اندازه از سهم ديگران مىكاهند، به همين جهت موجودات
(1) و اهل اديان و امتهاى گذشته اختلاف نكردند مگر بعد از اينكه راه را از چاه تشخيص داده بودند، و اگر با اين حال، اختلاف كردند به خاطر ستمكارىشان بود، و اگر نبود آن قضايى كه در سابق از ناحيه پروردگارت براى مدت معينى حتمى شده بود، حكم مىشد در ميان ايشان (به استيصال كافر و نجات مؤمن). سوره شورى آيه 14 (2) و براى شما است در زمين قرارگاه و زندگى تا يك زمان معينى. سوره اعراف آيه 24