ترجمه تفسیر المیزان

سید محمدحسین طباطبایی؛ ترجمه: سید محمدباقر موسوی همدانی

جلد 7 -صفحه : 546/ 270
نمايش فراداده

بخش دوم احتجاجات ابراهيم (ع) كه محاجه آن حضرت است با مشركين بعد از اعلام بيزارى از بت‏ها

بعد از شنيدن بيزارى ابراهيم از بت‏ها آغاز كردند. و آيه مورد بحث و همچنين آيه بعديش مشتمل بر بخش دوم احتجاجات ابراهيم (ع) است.

گر چه در اين آيات حجتى را كه مردم عليه ابراهيم اقامه كردند، صريحا حكايت نكرده و ليكن از جمله" وَ لا أَخافُ ما تُشْرِكُونَ بِهِ" تلويحا معلوم مى‏شود كه چه مى‏گفته‏اند. زيرا ابراهيم (ع) در رد گفتار آنان فرمود: من از اين بت‏هاى شما نمى‏ترسم. پس معلوم مى‏شود كه دليل آنان بر شرك و بت‏پرستى ترس از بت‏ها بوده. در مباحث قبلى هم اشاره كرديم و باز هم در جاى مناسبش خواهد آمد كه به طور كلى بشر را يكى از دو چيز به شرك واداشته يا خوف از غضب آلهه و بيم از سلطنتى كه براى آن الهه نسبت به حوادث زمينى قائل بوده يا اميد به بركت و سعادتى بوده كه براى بت‏هاى خود مى‏پنداشته. و از اين دو امر بيشتر همان خوف در نفوس آنان تاثير داشته براى اينكه طبعا اعتماد و اميد مردم به خودشان است، و كمتر به ديگران اميدوار مى‏شوند و هر نعمت و سعادتى كه كسب كرده و به دست مى‏آورند همه را از ناحيه خود و مرهون جد و جهد خود مى‏دانند، و اگر هم همه را مستند به كوشش خود ندانند، و غنيمت حاصله از قبيل ارث و يا گنج و يا رياستى باشد، آن را از ناحيه جد اعلا و يا بخت نيك مى‏دانند.

پس مساله اميدوارى آن قدرها در نفوس تاثير ندارد كه بتوان بت‏پرستى را مستند به آن نمود، حتى مسلمين هم با آن همه معارف الهيى كه در اختيارشان است از تهديد و انذار بيشتر متاثر مى‏شوند تا از وعده و بشارت، و لذا در قرآن هم مى‏بينيم كه از وظائف انبيا (ع) انذار را بيشتر ذكر مى‏كند تا بشارت را، با اينكه هر دو از وظائف آنان و از طرقى است كه در دعوت دينى خود به كار مى‏برند.

كوتاه سخن اينكه: گفتيم از كلام ابراهيم برمى‏آيد كه مشركين در احتجاج با آن جناب راجع به بت‏پرستى خود راه تهديد را پيش گرفته وى را از قهر خدايان، بيم مى‏دادند، و او را نصيحت مى‏كردند كه شايد بتوانند با خودشان در بت‏پرستى و ترك توحيد هم آواز سازند.

ابراهيم (ع) نيز چون ديد كه حجت آنان به دو حجت تجزيه مى‏شود: يكى رد بر ربوبيت خداى سبحان و ديگرى اثبات عقيده ربوبيت بت‏ها، لذا او هم از هر دو، جواب داد.

البته به طورى كه بعدا توضيح مى‏دهيم جواب از جهت اولى بى نياز از جوابى كه از جهت دوم داد، نيست.

ابراهيم (ع) در جواب از احتجاج اولى آنان چنين گفت:" أَ تُحاجُّونِّي فِي اللَّهِ وَ قَدْ هَدانِ" يعنى من در امر انجام شده‏اى قرار گرفته‏ام، و به هدايت پروردگار راه حق را