هم و غم و خالص از مشقت نيست، و ليكن در آخرت خالص است" «1» ظاهر مىشود، چون در سياق اين آيه و همچنين آيات قبل اشعارى به اينكه نعمتهاى دنيايى همراه با ناراحتى است نبود، تا آنكه قرينه باشد بر معنايى كه وى براى خلوص كرده. و همچنين كلام مفسر ديگر كه گفته است: جمله" فِي الْحَياةِ الدُّنْيا" متعلق است به چيزى كه جمله" لِلَّذِينَ آمَنُوا" متعلق به آن است، و معناى آيه چنين است:" بگو نعمتهاى دنيا براى كسانى كه ايمان آوردند به طور اصالت و استحقاق ثابت است، و براى كفار به طور طفيلى و گر نه خود كفار استحقاق آن را ندارند و همين نعمتها در قيامت براى مؤمنين خالص است".
آن گاه كلام خود را توضيح داده و گفته است: روى سخن در اين آيه به اشخاصى است كه در اصلاح حيات صالح مؤثر باشند، و علوم نافع و اوامر محرك به سوى اصلاح حيات و همچنين اخذ زينت و ارتزاق از طيبات و قيام به واجبات زندگى منتهى به آنان باشد، اشخاصى مخاطب به اين آيه هستند كه كارشان تفكر در آيات آفاقى و انفسى و ايجاد صنايع و فنون و ترقى دادن جامعه و قدردانى و شكرگزارى از اين موهبتهاى الهى بوده باشد، و چنين كسانى همان مردم با ايمانند كه سر و كارشان با وحى آسمانى و انبيا (ع) است «2».
وجه فساد اين كلام اين است كه اگر مىخواهد بگويد اين اصالت و تبعيت از آيه استفاده مىشود، آيه شريفه هيچ دلالتى بر آن ندارد. و اگر منظورش اين است كه گر چه سياق آيه سياق اين است كه اثبات كند نعمتهاى دنيوى براى مؤمنين خلق شده و ليكن از كلمه" خالصة" استفاده اين معنا مىشود كه به طور طفيلى غير مؤمنين با آنان شركت دارند، آيه شريفه دلالت بر چنين اختصاصى نداشته بلكه بر عكس اشتراك دو طايفه را مىرساند: علاوه بر اينكه از امثال آيه" وَ لَوْ لا أَنْ يَكُونَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً لَجَعَلْنا لِمَنْ يَكْفُرُ بِالرَّحْمنِ لِبُيُوتِهِمْ سُقُفاً مِنْ فِضَّةٍ وَ مَعارِجَ عَلَيْها يَظْهَرُونَ ... وَ إِنْ كُلُّ ذلِكَ لَمَّا مَتاعُ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةُ عِنْدَ رَبِّكَ لِلْمُتَّقِينَ" «3» خلاف اين معنا استفاده مىشود، چون اين قبيل آيات دلالت دارند بر اختصاص دنيا به كفار و آخرت به مؤمنين.
" كَذلِكَ نُفَصِّلُ الْآياتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ"- خداى تعالى در اين جمله بر اهل علم منت
(1) مجمع البيان ج 4 ص 413 (2) تفسير المنار ج 8 ص 390 (3) و اگر نه اين بود كه مردم همه يك نوع و يك امتند، ما آنان كه كافر به خدا مىشوند (به مال فراوان) سقف خانههاىشان را از نقره خام قرار مىداديم و (چندين طبقه كه بر سقف با) نردبان بالا روند ... اينها همه متاع دنيا است و آخرت ابدى نزد خدا مخصوص اهل تقوا است. سوره زخرف آيه 35