ابو حنيفه بر امام صادق وارد شد، حضرت به وى فرمود: اى ابا حنيفه به من خبر رساندهاند كه تو به قياس عمل مىكنى؟ گفت آرى عمل به قياس مىكنم. حضرت فرمود: زنهار! قياس مكن كه اولين كسى كه قياس كرد ابليس بود، آن موقعى كه گفت:" مرا از آتش و او را از گل آفريدى". «1»
در كتاب عيون اخبار الرضا از امير المؤمنين (ع) نقل كرده كه فرمود: ابليس اولين كسى بود كه كفر ورزيد و منشا پيدايش و انتشار كفر شد. «2»
مؤلف: اين روايت را عياشى نيز از امام صادق (ع) نقل كرده. «3»
در كافى از امام صادق (ع) نقل شده كه در ضمن حديثى فرمود: اولين معصيتى كه حكايت از نخوت درونى مىكرد و از روى كبر سر زد از ابليس بود. «4»
مؤلف: بيان اين روايت در سابق گذشت.
در تفسير قمى از امام صادق (ع) روايت شده كه فرمود:" استكبار" اولين معصيتى بود كه خداوند بدان نافرمانى شد. «5»
مؤلف: در بيان سابق ما گذشت كه ريشه استكبار انانيت و خود را مستقل از خداى تعالى دانستن است، هم چنان كه روايت قبلى هم اين معنا را داشت.
در نهج البلاغه در ضمن خطبهاى كه امام (ع) خلقت آدم را وصف مىكند چنين آمده است:" و استادى اللَّه سبحانه الملائكة وديعته لديهم و عهد وصيته اليهم فى الاذعان بالسجود له و الخشوع لتكرمته فقال سبحانه: اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ اعترته الحمية و غلبت عليه الشقوة ..." «6».
مؤلف: در اين خطبه نكتهاى است كه ادعاى قبلى ما را مبنى بر اينكه" آدم در اين
(1) اصول كافى ج 2 ص 58 ح 20 ط تهران. (2) عيون اخبار الرضا ج 1 ص 191 (3) تفسير عياشى ج 2 ص 34 ح 17 (4) اصول كافى ج 2 ص 82 (5) تفسير قمى ج 1 ص 42 (6) خداوند سبحان از ملائكه خواست كه آنچه نزدشان امانت گذاشته بود ادا كنند، و به آنچه به آنان توصيه كرده بود فرمان داد و آن اين بود كه ايمان بياورند به واسطه سجود بر آدم و بواسطه خشوع به كرامت و بزرگوارى او، پس فرمود:" به آدم سجده كنيد" در نتيجه همه سجده كردند مگر ابليس كه حميت بر او عارض شد و شقاوت بر وى غلبه كرد. نهج البلاغه فيض الاسلام ص 30