صفحه‌ى 412
به رسيدن به حسنه خوشحال و در برابر مصيبت اندوهناك نمىگردد.
و همچنين نسبت به آنچه كه به دشمن انسان مىرسد، نبايد خوشحال و بد حال گردد، و اين از نادانى و جهل به مقام پروردگار است كه وقتى دشمن انسان موفقيتى بدست آورد ناراحت شود، و وقتى او مبتلا و گرفتار مىگردد وى خوشحال شود، زيرا دشمن او هم از خود اختيارى ندارد. اين آن جواب اولى بود كه گفتيم خداى تعالى به كفار و منافقين در برابر خوشحاليشان از شكست مسلمانان و بد حاليشان از پيروزى آنان داده است.
و ظاهر كلام بعضى از مفسرين «1» اين است كه كلمه" مولى" در آيه به معناى" ناصر" است. و همچنين از ظاهر كلام بعضى ديگر برمىآيد كه جمله" وَ عَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ" جملهاى است مستانف و غير مربوط بما قبل، كه خداى تعالى مؤمنين را در آن، امر به توكل مىكند. و ليكن سياقى كه اين دو آيه دارد و بر همه مشهود است با اين دو حرف نمىسازد.
" قُلْ هَلْ تَرَبَّصُونَ بِنا إِلَّا إِحْدَى الْحُسْنَيَيْنِ وَ نَحْنُ نَتَرَبَّصُ بِكُمْ ..."
مقصود از (حسنيين) حسنه و مصيبت است به دلالت اينكه در آيه اول حكايت مىكرد كه منافقين از اينكه به رسول خدا (ص) خيرى برسد ناراحت مىشدند، و از اينكه به آن جناب شر و مصيبت برسد خوشحال مىگرديدند، و مىگفتند خوب شد ما قبلا حواسمان را جمع كرده بوديم، و خود را دچار اين ناملايمات نساختيم. چون از اين كلام بر مىآيد كه منافقين در حال انتظار بودند كه ببينند بر سر مسلمانان چه مىآيد، آيا شكست مىخورند و يا پيروز مىشوند پس معلوم مىشود" إِحْدَى الْحُسْنَيَيْنِ" در آيه يكى از آن دو پيش آمد است كه منافقان در انتظارش بودند.
خواهى گفت چطور قرآن كريم مصيبت را هم حسنه خوانده و آن را با حسنه" حسنيين" ناميده؟ در جواب مىگوييم: از نظر دينى حسنه و مصيبت هر دو حسنهاند، چون اگر حسنه، حسنه است براى اين است كه پيروزى و غنيمت در دنيا و اجر عظيم در آخرت است و اگر مصيبت حسنه است آنهم براى اين است كه شكست خوردن و كشته شدن و هر رنج و محنت ديگرى كه به انسان برسد مورد رضاى خدا و باعث اجرى ابدى و سرمدى است، پس هر دو حسنهاند.
و معناى آيه اين است كه: ما و شما هر يك منتظر عذاب و گرفتارى طرف مقابل خود هستيم، با تفاوت اينكه آن عذاب و گرفتارى كه شما براى ما آن را آرزو مىكنيد در حقيقت
(1) تفسير طبرى ج 10 ص 105