صفحه‌ى 439
كند از ايشان سرزده بود، كه وقتى بازخواست شدند اين چه كارى بوده كه كرديد بهانه آوردهاند به عذرى كه بدتر از گناه بوده و اين معانى را از آيه" وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ لَيَقُولُنَّ إِنَّما كُنَّا نَخُوضُ وَ نَلْعَبُ" مىتوان استفاده كرد:
آيات بعد از اين آيه در يك سياق متصل و مربوط بهم، دلالت دارند بر اينكه اين واقعه در ايامى اتفاق افتاده كه رسول خدا (ص) براى رفتن به جنگ تبوك از مدينه خارج شده و هنوز برنگشته بود، اين معنا را از آيه" فَإِنْ رَجَعَكَ اللَّهُ إِلى طائِفَةٍ مِنْهُمْ" «1» و آيه" سَيَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَكُمْ إِذَا انْقَلَبْتُمْ إِلَيْهِمْ" «2» مىتوان فهميد.
پس خلاصه آيات اين مىشود: جماعتى از كسانى كه با رسول خدا (ص) بيرون آمدند توطئه چيدند كه آسيبى به آن حضرت برسانند، و در همين موقع بود كه به كلمات كفرآميزى كه كفر ايشان را بعد از آنكه اسلام آورده بودند ثابت مىكرد، سخن گفته، آن را مخفى داشتند، آن گاه تصميم گرفتند نقشهاى كه براى كشتن رسول خدا (ص) چيدهاند پياده كنند، يا بدون خبر بر سرش بريزند، و يا بنحوى ديگر آن حضرت را به قتل برسانند، خداوند كيد ايشان را باطل نمود و رسواشان كرد، و پرده از روى اسرار خطرناكشان برداشت، بعد از آنكه مورد بازجويى قرار گرفتند گفتند: ما داشتيم آهسته با هم صحبت و بازى مىكرديم، خداى تعالى به زبان پيغمبرش مورد عتابشان قرار داد كه شما خدا را مسخره و آيات او و پيغمبرش را استهزاء مىكنيد، آن گاه تهديدشان مىكند به اينكه اگر توبه نكنند عذاب خواهند شد و پيغمبرش را امر مىكند تا به جهاد عليه ايشان و عليه كفار قيام كند.
با اين معنا، انطباق اين آيات با روايت عقبه روشنتر از روايات ديگرى است كه داستانهاى ديگرى براى شان نزول اين آيات نقل مىكند، و ان شاء اللَّه به زودى بيشتر آن روايات را در بحث روايتى ايراد خواهيم نمود.
" يَحْذَرُ الْمُنافِقُونَ أَنْ تُنَزَّلَ عَلَيْهِمْ سُورَةٌ تُنَبِّئُهُمْ بِما فِي قُلُوبِهِمْ ..."
منافقين اين معنا را مىديدند كه آنچه و يا بيشتر آنچه كه از اسرار خود از رسول خدا (ص) پنهان مىدارند و در فاش نشدنش سعى بليغ بكار مىبرند و كفر و نفاق و حرفهاى مفت و خردهگيريها و استهزاءها كه به خيال خود پنهانش مىدارند به رسول خدا (ص) مىرسد و آن جناب از آن اسرار خبر دارد و در ضمن آيات قرآن به مردم هم
(1) سوره توبه آيه 83 (2) سوره توبه آيه 95