نمى‏شديم.

" أَ فَأَمِنْتُمْ أَنْ يَخْسِفَ بِكُمْ جانِبَ الْبَرِّ أَوْ يُرْسِلَ عَلَيْكُمْ حاصِباً ثُمَّ لا تَجِدُوا لَكُمْ وَكِيلًا".

خسوف قمر به معناى پنهان شدن قرص ماه و پوشيده شدنش به ظلمت و سايه است، و اگر گفته شود:" خسف اللَّه به الأرض" معنايش اين است كه خداوند او را در زمين پوشانيد و كلمه" حاصب" به طورى كه در مجمع البيان آمده به معناى بادى است كه از شدت، سنگ‏ريزه‏ها را از جاى بكند «1» و بعضى «2» گفته‏اند:" حاصب" به معناى باد كشنده‏اى است كه در بيابان برخيزد، به خلاف (قاصف) كه به معناى باد كشنده در دريا (يعنى طوفان) است.

آيا در خشكى تضمينى و تامينى از گرفتارى‏ها داريد كه از خدا اعراض مى‏كنيد

استفهامى كه در آيه آمده، استفهام توبيخ است، خداى سبحان ايشان را بر اين معنا كه تا در خشكى هستند از دعوتش اعراض مى‏كنند توبيخ و سرزنش مى‏فرمايد، چون بشر در خشكى هم هيچ مامن و پناهگاهى كه او را از حوادث كشنده حفظ كند ندارد، هم چنان كه هيچ مامنى از غرق و هلاكت در دريا ندارد، زيرا نمى‏داند چه حوادثى در دريا و يا بيابان در انتظار او است، و به همين جهت در هر آنى احتمال مى‏دهد كه خداوند زمين زير پاى او را فرو ببرد و يا تند بادى بفرستد، و او را هلاك كند، و كسى را هم كه شدت و بلا را از ايشان دور كرده و سلامتى و امنيت قبلى را برگرداند، ندارند.

" أَمْ أَمِنْتُمْ أَنْ يُعِيدَكُمْ فِيهِ تارَةً أُخْرى‏ فَيُرْسِلَ عَلَيْكُمْ قاصِفاً مِنَ الرِّيحِ فَيُغْرِقَكُمْ بِما كَفَرْتُمْ ثُمَّ لا تَجِدُوا لَكُمْ عَلَيْنا بِهِ تَبِيعاً".

كلمه" قصف" به معناى شكستن و خرد كردن شديد است، و" قاصف" به معناى بادى است كه كشتى‏ها و ساختمانها را در هم مى‏شكند.

بعضى ديگر گفته‏اند: به معناى بادهاى كشنده دريا است، و كلمه" تبيع" به معناى تابع است، و ضمير" فيه" به" بحر" (دريا) و ضمير" به" به" غرق" يا به ارسال و يا به اعتبار ما وقع به هر دو بر مى‏گردد، و براى هر يك از اين احتمالات قائلى هم هست، و آيه شريفه تتمه توبيخ قبل است.

و معنايش اين است كه آيا شما ايمن از اين هستيد كه هيچوقت دچار غرق دريا نگرديد؟ و يا ايمنيد از اينكه بار ديگر گذارتان به دريا نيفتد؟ تا خداوند از بادهاى شكننده و

(1 و 2) مجمع البيان، ج 6، ص 427 و 428.