ترجمه تفسیر المیزان

دو آيه.

در لسان رسول خدا و صحابه و ائمه معصومين (ع) نيز استعمال اين دو كلمه زياد آمده به حدى كه جاى ترديد نمانده كه سوره و آيه دو حقيقت قرآنى است و اين سوره‏ها مجموعه‏اى از كلام الهى است كه هر يك با بسم اللَّه آغاز شده و غرضى را بيان مى‏كند، و آن غرض معرف سوره است، و در هيچ يك اين قاعده تخلف نپذيرفته، مگر در سوره برائت آن هم به حكم پاره‏اى از روايات ائمه اهل بيت (ع)- كه در ذيل آيه:" إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ" «1» در جلد دوازدهم اين كتاب ذكر نموديم- تتمه آياتى از سوره انفال است، و نيز سوره" و الضحى" و" ا لم نشرح" كه با اينكه يك سوره هستند يك بسم اللَّه در وسط فاصله شده، و همچنين سوره فيل و ايلاف كه سوره واحدى هستند و يك بسم اللَّه در وسط فاصله شده است. البته همه اين موارد استثنايى به حكم رواياتى است كه از ائمه (ع) رسيده و شيخ آن را در تهذيب «2» به سند خود از شحام از امام صادق (ع) روايت كرده و محقق در شرايع «3» و طبرسى در مجمع البيان «4» آن را به روايت اصحاب ما- اماميه- نسبت داده‏اند.

نظير اين مطلبى كه در باره سوره‏ها گفتيم در آيه‏ها جريان دارد، زيرا در كلام خداى تعالى آيه بطور مكرر بر قطعه‏اى از كلام الهى اطلاق شده است، مانند:" وَ إِذا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آياتُهُ زادَتْهُمْ إِيماناً" «5» و نيز مانند:" كِتابٌ فُصِّلَتْ آياتُهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا" «6».

از ام سلمه روايت شده كه گفت: رسول خدا آخر هر آيه وقف مى‏كرد «7»، و نيز روايت صحيح آمده كه سوره حمد هفت آيه است «8» و از رسول خدا (ص) روايت شده كه فرمود: سوره ملك سى آيه است «9»، و همچنين رواياتى ديگر كه در باره عدد آيه‏هاى هر سوره قرآن از رسول خدا (ص) نقل شده است.

(1) سوره حجر، آيه 9.

(2) تهذيب، ج 2، ص 72، ط اسلاميه.

(3) شرايع، كتاب الصلاة، ص 24.

(4) مجمع البيان، ج 10، ص 542 پاورقى طبع اسلاميه.

(5) وقتى آيات خدا بر آنان خوانده مى‏شود ايمانشان را زياد مى‏كند. سوره انفال، آيه 2.

(6) كتابى كه آياتش جدا جدا شده و به عربى خوانده مى‏شود. سوره حم سجده، آيه 3.

(7) الدر المنثور، ج 4، ص 207.

(8) تفسير عياشى، ج 1، ص 19، ح 3 و مجمع البيان ج 1، ص 11.

(9) تفسير ابو الفتوح رازى، ج 11، ص 205 و اتقان سيوطى، ج 1، ص 68.