زيرا كه بيش از اين آنها را از حد اختيار به اضطرار و اجبار مىكشاند.
" إِنَّا أَعْتَدْنا لِلظَّالِمِينَ ناراً ..."
در مجمع البيان «1» گفته است: كلمه" سرادق" به معناى فسطاط و خيمهاى است كه نسبت به آنچه كه در آن است محيط باشد. بعضى ديگر گفتهاند: سرادق، آن پارچهاى است كه دور خيمه از طرف پائين مىكشند كه فاصله خيمه و زمين را بپوشاند. و در باره كلمه" مهل" گفته است: به معناى خلط و درد زيتون است. بعضى هم گفتهاند: به معناى مس مذاب است. و در معناى كلمه" مرتفق" گفته است، به معناى متكا است كه از ماده" مرفق" گرفته شده و در اصل معناى" ارتفق" اين بوده كه فلانى به مرفق خود تكيه زده «2» و كلمه" شيء" به معناى پخته شدن است، مىگويند:" شوى، يشوى شيئا".
و اگر به جاى" اعتدنا للكافرين" فرموده:" أَعْتَدْنا لِلظَّالِمِينَ" براى اين بوده كه بفهماند عذاب مذكور از تبعات ظلم ظالمين است كه در آيه" الَّذِينَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ يَبْغُونَها عِوَجاً وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ كافِرُونَ" «3» آن را بيان نموده و مىفرمايد:" ظالمين كسانىاند كه از راه خدا جلوگيرى مىكنند، و راه خدا را معوج مىخواهند و نسبت به زندگى آخرت كافرند".
بقيه الفاظ آيه مورد بحث ظاهر است و احتياج به بيان ندارد.
" إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ إِنَّا لا نُضِيعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلًا".
اين جمله بيان جزاى مؤمنين و مزد ايشان در ازاى ايمان و عمل صالحشان است. و اگر در آخر فرمود:" ما ضايع نمىكنيم ..." و نفرمود:" ما براى اين دسته چنين و چنان تهيه كردهايم" براى اين است كه عنايت خداى تعالى و شكر او را نسبت به اين طائفه برساند و گرنه ممكن بود بفرمايد ما چنين و چنان مزد مىدهيم ولى فرمود ما مزد چنين كسانى را ضايع نمىكنيم.
و جمله" إِنَّا لا نُضِيعُ" در جاى خبر" ان" قرار گرفته و در حقيقت سبب در جاى مسبب نشسته و تقدير آن چنين است:" ان الذين امنوا و عملوا الصالحات سنوفيهم اجرهم فانهم محسنون و انا لا نضيع ..." يعنى كسانى كه ايمان آورده عمل صالح كردند، ما اجرشان را مىدهيم براى اينكه اينان نيكوكارند، و ما هم كسى نيستيم كه اجر نيكوكار را ضايع بگذاريم.
(1 و 2) مجمع البيان، ج 6، ص 465. (3) سوره اعراف، آيه 45.