ممكن بود فرعون به ساحران اجازه دهد كه به موسى ايمان بياورند و انتظارش مىرفت، ولى آنان قبل از اجازه فرعون ايمان آورند، (و نيز در آيهاى كه مثل زديم معنا اين مىشود كه كلمات پروردگارم نيز ممكن است تمام شود، ولى آب دريا قبل از آن تمام مىشد)، بعضى «1» ديگر از مفسرين نيز كلمه قبل را به معناى" بدون" گرفتهاند.
فرعون در جمله" إِنَّهُ لَكَبِيرُكُمُ الَّذِي عَلَّمَكُمُ السِّحْرَ"، بهتان ديگرى به موسى (ع) زده، تا دلها را و مخصوصا بزرگان قوم را از او برگرداند.
و در جمله" فَلَسَوْفَ تَعْلَمُونَ" ايشان را به طور مبهم تهديد نموده مىگويد:" به زودى خواهيد فهميد" و بيان نكرده كه به چه عذابى شكنجهتان مىدهم تا دلالت كند بر اينكه احتياجى نيست كه من نام آن را ببرم، خودتان به زودى خواهيد فهميد.
" لَأُقَطِّعَنَّ أَيْدِيَكُمْ وَ أَرْجُلَكُمْ مِنْ خِلافٍ وَ لَأُصَلِّبَنَّكُمْ أَجْمَعِينَ"-" قطع از خلاف" به اين معنا است كه دست راست و پاى چپ كسى را قطع كنند- و يا به عكس و" تصليب" به معناى به دار آويختن مجرم است و نظير اين آيه در دو سوره اعراف و طه گذشت.
" قالُوا لا ضَيْرَ إِنَّا إِلى رَبِّنا مُنْقَلِبُونَ" كلمه" ضير" به معناى ضرر است (يعنى اينكه تو ما را به دار بياويزى ضررى ندارد) و جمله" إِنَّا إِلى رَبِّنا مُنْقَلِبُونَ" همان گفتار" لا ضير" را تعليل مىكند كه چرا ضرر ندارد، براى اينكه ما در مقابل اين عذابى كه ما را بدان تهديد مىكنى صبر مىكنيم و به سوى پروردگار خود باز مىگرديم، كه عالىترين بازگشتها است.
" إِنَّا نَطْمَعُ أَنْ يَغْفِرَ لَنا رَبُّنا خَطايانا أَنْ كُنَّا أَوَّلَ الْمُؤْمِنِينَ" اين جمله، تعليل آن مطلبى است كه از كلام سابقشان استفاده مىشد و آن اين است كه ما نه تنها از مرگ و كشته شدن باك نداريم، بلكه مشتاق آن نيز هستيم تا پروردگار خود را ديدار كنيم، چرا كه با مردن و كشته شدن به سوى پروردگار خود بر مىگرديم و از اين برگشتن هم خوفى نداريم، براى اينكه ما اميدواريم پروردگارمان خطاهاى ما را بيامرزد و براى اينكه ما اولين كسى هستيم كه به موسى و هارون، فرستادگان پروردگارمان ايمان آورديم.
و اين تعليل تعليلى است صحيح، براى اينكه فتح باب در هر امر خيرى اثرى از خيرات دارد كه هيچ عقل سالمى در آن شك نمىكند، پس اگر خداى سبحان بنا داشته باشد
(1) تفسير روح المعانى، ج 19، ص 79.