سپس جمله" وَ ذَكَرُوا اللَّهَ كَثِيراً" را بر آن عطف نمود.
" وَ انْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا"- كلمه" انتصار" به معناى انتقام است، بعضى «1» از مفسرين گفتهاند: مراد از شعرايى كه بعد از مظلوميت انتقام مىگيرند، آن شعرايى مىباشند كه با اشعار خود، اشعارى را كه مشركين سرودهاند و در آن رسول خدا (ص) را هجو كرده يا در دين او طعن زده و از اسلام و مسلمين بدگويى كردهاند، پاسخ دادهاند و رد كردهاند، و اين تفسير خوبى است كه مقام آيه آن را تاييد مىكند.
" وَ سَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ"- كلمه" منقلب" اسم مكان و يا مصدر ميمى از انقلاب است و معناى جمله اين است كه كسانى كه ستم كردهاند- بطورى كه از سياق بر مىآيد مراد مشركين هستند- به زودى خواهند فهميد كه به چه بازگشتگاهى بر مىگردند و آن بازگشتگاه همان آتش است و يا اين است كه به زودى خواهند فهميد كه به چه نحو برمىگردند.
در اين جمله مشركين را تهديد مىكند و در عين حال در اين جمله كه آخرين آيه سوره است به مضمون اول سوره بازگشت شده، چون در اول سوره فرمود:" فَقَدْ كَذَّبُوا فَسَيَأْتِيهِمْ أَنْبؤُا ما كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ".
در كافى به سند خود از حجال از شخصى كه نامش را برده از يكى از دو امام باقر و صادق (ع) روايت كرده كه گفت: از كلام خداى تعالى پرسيدم كه مىفرمايد:
" بِلِسانٍ عَرَبِيٍّ مُبِينٍ" فرمود: زبان عرب مىتواند مدلول ساير زبانها را روشن سازد، ولى ساير زبانها مداليل زبان عرب را روشن نمىكند «2».
و در تفسير قمى در ذيل آيه" وَ لَوْ نَزَّلْناهُ عَلى بَعْضِ الْأَعْجَمِينَ ..." از امام صادق (ع) روايت كرده كه فرمود: يعنى اگر ما قرآن را بر عجم- غير عرب- نازل مىكرديم عرب به آن ايمان نمىآورد ولى بر عرب نازل كرديم و عجمها به او ايمان آوردند و اين خود فضيلتى است براى عجم «3».
(1) روح المعانى، ج 19، ص 147. (2) كافى، ج 2، ص 632، ح 20. (3) تفسير قمى، ج 2، ص 124.