ترجمه تفسیر المیزان جلد 15

تصويرهاى موهومى سرخوش بوده و از اينكه از حق به غير حق منحرف شوند و از رشد به سوى غوايت برگردند خوشحال شوند و از اين شعراء هم كسانى خوششان مى‏آيد و ايشان را پيروى مى‏كنند كه خود نيز غاوى و گمراه باشند و جمله" وَ الشُّعَراءُ يَتَّبِعُهُمُ الْغاوُونَ" همين معنا را مى‏رساند.

" أَ لَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِي كُلِّ وادٍ يَهِيمُونَ وَ أَنَّهُمْ يَقُولُونَ ما لا يَفْعَلُونَ"- كلمه" يهيمون" از" هام- يهيم- هيمانا" است و اين واژه به معناى آنست كه كسى پيش روى خود را بگيرد و برود، و مراد از هيمان كفار در هر وادى، افسار گسيختگى آنان در سخن گفتن است، مى‏خواهد بفرمايد: اينها بند و بارى در حرف زدن ندارند، حد و مرزى در آن نمى‏شناسند، چه بسا كه باطل و مذموم را مدح كنند، عينا همانطورى كه حق و محمود را بايد ستايش كرد و بر عكس چه بسا زيبا و جميل را آن چنان مذمت مى‏كنند كه يك امر قبيح و زشت بايد مذمت شود و چه بسا مردم را به سوى باطل دعوت نموده و از حق بر مى‏گردانند و اين روش خود انحراف از راه فطرت انسانى است، كه اساسش بر رشد است و رشد هم داعى به سوى حق است و نيز اينكه چيزهايى مى‏گويند كه خود عمل نمى‏كنند، عدول از راه فطرت است.

خلاصه حجتى كه در اين آيات سه‏گانه اقامه شده، اين است كه رسول خدا (ص) شاعر نيست، براى اينكه شاعر كسى است كه گمرهان او را پيروى مى‏كنند، چون صناعت شعر اساسش بر غوايت و خلاف رشد است، ليكن مى‏بينيد كه آن افرادى كه اين رسول را پيروى مى‏كنند، به منظور رشد و رسيدن به واقع و به طلب حق پيروى مى‏كنند، چون مى‏بينند كه دعوت او و كلامى كه به نام قرآن نزد او است، مشتمل است بر دعوت بر حق و رشد، نه باطل و غى.

" إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ ذَكَرُوا اللَّهَ كَثِيراً ..."

اين استثناء، استثناى عده‏اى از شعرا است كه فرمود: پايه كارشان غوايت و گمراهى است و آن عده عبارتند از شعرايى كه ايمان دارند، چون ايمان و عمل صالح آدمى را طبعا از ترك حق و پيروى باطل، جلوگيرى مى‏كند و اينكه فرموده: خدا را بسيار ذكر مى‏كنند، براى اينست كه ذكر كثير خدا، آدمى را همواره به ياد خدا مى‏اندازد و او را به سوى حق، آن حقى كه مايه رضايت اوست مى‏برد و از باطل كه او دوست نمى‏دارد بندگان به آن مشغول باشند بر مى‏گرداند، در نتيجه چنين كسان دچار آن گمراهى‏ها نمى‏شوند، كه آن دسته ديگر دچارش مى‏باشند.

با اين بيان روشن مى‏شود كه چرا جمله استثناء را مقيد به ايمان و عمل صالح كرده،