لطفا منتظر باشید ...
پاسخ موسى (عليه السلام) به سه اشكال و اعتراض فرعون بر آن حضرت
" قالَ فَعَلْتُها إِذاً وَ أَنَا مِنَ الضَّالِّينَ فَفَرَرْتُ مِنْكُمْ لَمَّا خِفْتُكُمْ فَوَهَبَ لِي رَبِّي حُكْماً وَ جَعَلَنِي مِنَ الْمُرْسَلِينَ وَ تِلْكَ نِعْمَةٌ تَمُنُّها عَلَيَّ أَنْ عَبَّدْتَ بَنِي إِسْرائِيلَ" ضمير در" فعلتها" به كلمه" فعلة"- كه در آيه قبلى بود- برمىگردد و ظاهرا كلمه" اذا" مقطوع از جواب و جزاء است، و- بطورى كه گفتهاند- معناى" حينئذ- در اين هنگام" را مىرساند و كلمه" عبدت" از تعبيد است و تعبيد و اعباد به معناى بنده گرفتن است.و اين آيات سهگانه جوابى است كه موسى (ع) از اعتراض فرعون داده و از تطبيق اين جواب با اعتراضى كه فرعون كرد بر مىآيد كه موسى (ع) اعتراض فرعون را تجزيه و تحليل كرده و از آن سه تا اشكال فهميده و در نتيجه به هر سه پاسخ گفته است:اول اينكه، فرعون از رسالت وى استبعاد كرده، كه چنين چيزى ممكن نيست، مگر ممكن است كسى كه ما سوابق او را كاملا مىشناسيم و مىدانيم كه مردى است چنين و چنان، رسول خدا شود؟ كه جمله:" أَ لَمْ نُرَبِّكَ فِينا وَلِيداً وَ لَبِثْتَ فِينا مِنْ عُمُرِكَ سِنِينَ" متضمن آن است.دوم اينكه، عمل او را زشت دانسته، و او را مفسد و مجرم خوانده، كه جمله:" فَعَلْتَ فَعْلَتَكَ الَّتِي فَعَلْتَ" متضمن آن است.سوم اينكه، بر او منت نهاده كه تو يكى از بردگان مايى، كه جمله" وَ أَنْتَ مِنَ الْكافِرِينَ" اشاره به آن است.و طبع كلام اقتضاء مىكرده كه نخست از اشكال دوم پاسخ گويد سپس از اعتراض اولش و در آخر از اعتراض سومش و موسى (ع) همين طور پاسخ داد.مقصود از ضلالت در سخن موسى (عليه السلام):" قالَ فَعَلْتُها إِذاً وَ أَنَا مِنَ الضَّالِّينَ ..."
پس، جمله" فَعَلْتُها إِذاً وَ أَنَا مِنَ الضَّالِّينَ" جواب از اعتراض دوم او است كه موسى (ع) را مجرم دانست و جرمش را بزرگ جلوه داد و به خاطر اينكه- به اصطلاح- احساسات عليه او تحريك نشود نامى از كشتن نبرد تا قبطيان حاضر در جلسه متاثر نشوند.دقت در متن جواب و مقابله آن با اعتراض فرعون، اين معنا را مىرساند كه جمله:" فَفَرَرْتُ مِنْكُمْ لَمَّا خِفْتُكُمْ فَوَهَبَ لِي رَبِّي حُكْماً" تتمه جواب از قتل باشد، تا حكم" نبوت"(1) منهج الصادقين، ج 6، ص 435.
