اشاره به اينكه در دعوت دينى استثناء و تبعيض راه ندارد (وَ أَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ) - ترجمه تفسیر المیزان جلد 15

آثار كمال را نداشته باشد.

پس همانطور كه واجب است براى به كمال رساندن نفس، آثار كمال را كه همان اعمال صالح است بياوريم، و در آن تمرين و ممارست داشته، همواره با آن رياضت و جهاد با نفس كنيم، همچنين بعد از به كمال رسيدن نفس نيز بايد به آن آثار، مداومت داشته باشيم، تا دوباره نفس ما از كمال، رو به نقص نگذارد. پس ما دامى كه انسان وابسته به زندگى زمينى است چاره‏اى ندارد جز اينكه زحمت تكليف را تحمل نمايد و ما در بعضى از ابحاث گذشته كلامى در اين باره گذرانديم.

اشاره به اينكه در دعوت دينى استثناء و تبعيض راه ندارد (وَ أَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ)

" وَ أَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ" در مجمع البيان گفته:" عشيره انسان"، قرابت و خويشان او است و اگر خويشاوندان آدمى را عشيره خوانده‏اند، از اين باب است كه با آدمى معاشرت دارند و آدمى با آنان معاشرت مى‏كند «1».

و اگر بعد از نهى رسول خدا (ص) از شرك و انذارش، در جمله مورد بحث، عشيره اقربين، يعنى خويشاوندان نزديك‏تر را اختصاص به ذكر داد، براى افاده و اشاره به اين نكته است كه در دعوت دينى استثناء راه ندارد و اين دعوت، قوم و خويش نمى‏شناسد و فرقى ميان نزديكان و بيگانگان نمى‏گذارد و مداهنه و سهل‏انگارى در آن راه ندارد و چون سنن و قوانين بشرى نيست، كه تنها در بيگانگان و ضعفاء اجراء شود، بلكه در اين دعوت حتى خود رسول خدا (ص) نيز با امتش فرقى ندارد، تا چه رسد به اينكه ميان خويشاوندان پيغمبر با بيگانگان فرق بگذارد، بلكه همه را بندگان خدا و خدا را مولاى همه مى‏داند.

" وَ اخْفِضْ جَناحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ" يعنى به مؤمنين به خودت بپرداز و آنان را دور خود جمع كن و پر و بال رأفت و رحمت برايشان بگستران، آن چنان كه طيور جوجه‏هاى خود را زير بال مى‏گيرند، و اين تعبير استعاره به كنايه است كه نظيرش در آيه" وَ اخْفِضْ جَناحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ" «2» گذشت.

و مراد از پيروى در اينجا اطاعت است، به شهادت آيه بعدى كه مى‏فرمايد:" فَإِنْ عَصَوْكَ فَقُلْ إِنِّي بَرِي‏ءٌ مِمَّا تَعْمَلُونَ" «3».

(1) مجمع البيان، ج 7، ص 206.

(2) سوره حجر، آيه 88.

(3) پس اگر نافرمانيت كردند بگو: من از آنچه مى‏كنيد بيزارم.