ياد آورى هلاك ساختن اقوام كافر پيشين: قوم موسى (عليه السلام)، قوم نوح (عليه السلام)، قوم عاد و ثمود و اصحاب الرس و اقوام بسيار ديگر

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

وارونه، يعنى دستها پايين و پاها بالا. ولى اگر اين مراد بود جا داشت بفرمايد بر سرهايشان محشور مى‏شوند، هم چنان كه قرآن كريم در جاى ديگر درباره احوال بعد از اين گونه محشور شدن، مى‏فرمايد:" يَوْمَ يُسْحَبُونَ فِي النَّارِ عَلى‏ وُجُوهِهِمْ" «1».

بعضى «2» ديگر گفته‏اند: مراد شدت ذلت و خوارى است كه از باب مجاز اين طور تعبير آورده. ولى اين حرف باطل است چون حمل بر مجاز وقتى صحيح است كه نشود كلام را بر حقيقت حمل كرد.

بعضى «3» ديگر گفته‏اند: اين تعبير اصطلاحى است از عرب كه وقتى مى‏خواهند بگويند فلانى بدون هدف به راه افتاد مى‏گويند" فلان مر على وجهه". ولى اين حرف هم صحيح نيست براى اينكه برگشتش به اين است كه اينها نمى‏دانند به سوى چه مكانى محشور مى‏شوند و اين با تصريح آيه به اينكه حشرشان به جهنم است مناسبت ندارد.

بعضى «4» ديگر گفته‏اند: اين تعبير از باب كنايه و يا استعاره تمثيليه (مثل زدن) است و مراد اين است كه اينان محشور مى‏شوند در حالى كه دلهايشان علاقه‏مند به دنياى پست و زخارف آن، و صورتهايشان متوجه آن است. بعضى «5» ديگر به اين تفسير ايراد گرفته‏اند كه:

شدت حشر كجا مهلت مى‏دهد كه كسى دلبستگى به دنيا داشته باشد و شايد مراد از اين تفسير اين باشد كه آثار آن دلبستگى در آنجا ظاهر مى‏شود.

ولى، حل اشكال اين طور صحيح است كه بگوئيم: مقتضاى آيات تجسم اعمال اين است كه همين دلبستگى به دنيا به صورت عذاب برايشان مجسم مى‏شود و به غير آن شغل و همى ندارند.