توضيح اينكه شياطين بر هر افاك اثيم نازل مى‏شوند - ترجمه تفسیر المیزان جلد 15

تسليت داده و نيز مؤمنين را به نجات، بشارت دهد و كفار را به عذاب تهديد كند.

" هَلْ أُنَبِّئُكُمْ عَلى‏ مَنْ تَنَزَّلُ الشَّياطِينُ ... كاذِبُونَ" اين آيه معرفى مى‏كند كه شيطانها بر چه كسى نازل مى‏شوند، و صفات خاصه آن كس را بيان مى‏كند، تا بدانند كه رسول خدا (ص) از آن كسان نبوده و قرآن هم از القائات شيطانها نيست و خطاب در آيه متوجه مشركين است.

پس اينكه فرمود:" آيا شما را خبر دهم كه شيطانها بر چه كسى نازل مى‏شوند؟" در معناى اين است كه بفرمايد:" آيا به شما معرفى كنيم كسانى را كه شيطانهاى جنى اخبار را برايشان مى‏برند؟".

توضيح اينكه شياطين بر هر افاك اثيم نازل مى‏شوند

صاحب مجمع البيان در ذيل جمله" تَنَزَّلُ عَلى‏ كُلِّ أَفَّاكٍ أَثِيمٍ" گفته:" أفاك" به معناى كذاب است و اصل كلمه إفك به معناى قلب، و زير و رو كردن است و أفاك (كه صيغه مبالغه آن است) به معناى كسى است كه بسيار قلب مى‏كند و اخبار را از طرف راستش به طرف دروغ بر مى‏گرداند. و كلمه" اثيم" به معناى كننده كار زشت است، وقتى مى‏گويند:" أثم- ياثم- إثما" كه فاعل عمل زشتى را مرتكب شده باشد و كلمه" تاثم" به معناى ترك اثم است «1» (كه در فارسى هم مى‏گوييم" فلانى فلان عمل را زشت شمرد" يعنى از ارتكاب آن خوددارى كرد. مترجم).

و اما اينكه فرمود: شيطانها بر هر افاكى اثيم نازل مى‏شوند، جهتش اين است كه شيطانها هيچ كارى جز جلوه دادن باطل به صورت حق و زينت دادن عمل زشت، كارى ندارند و معلوم است كه جز بر افاك اثيم، هم نازل نمى‏شوند.

و در جمله" يُلْقُونَ السَّمْعَ وَ أَكْثَرُهُمْ كاذِبُونَ" ظاهر چنين مى‏نمايد كه دو ضمير جمع در" يلقون" و در" اكثرهم" هر دو به شياطين بر مى‏گردد و سمع مصدر است، ولى به معناى مسموع است و مراد از آن مسموع، اخبار آسمانى است كه شيطانها و لو به طور ناقص مى‏شنيدند، چون شهاب ثاقب، آنها را مى‏راندند و نمى‏گذاشتند اخبار آسمانى را به طور كامل گوش دهند و آنچه استراق سمع مى‏كردند و مى‏شنيدند ناقص و غير تمام بود و به همين جهت دروغهاى بسيارى با آن مخلوط مى‏شد.

و اينكه فرمود:" وَ أَكْثَرُهُمْ كاذِبُونَ" معنايش اين است كه بيشتر شيطانها دروغگويند و اصلا از راست خبر نمى‏دهند، اين در صورتى است كه مراد از اكثر را اكثر افراد بگيريم و

(1) مجمع البيان، ج 7، ص 207.