بر خلاف منافقان، مؤمنان در برابر حكميت و حكم خدا و رسول (صلّى الله عليه وآله) تسليم بوده مى‏گويند:" سَمِعْنا وَ أَطَعْنا ..." - ترجمه تفسیر المیزان جلد 15

سياق جمله" إِنَّما كانَ قَوْلَ الْمُؤْمِنِينَ" كه كلمه" كان" در آن قيد شده، و نيز وصف ايمان در كلمه" مؤمنين" دلالت دارد بر اينكه گفتن" شنيديم و اطاعت كرديم" در پاسخ به دعوت به سوى خدا و رسول او، مقتضاى ايمان به خدا و رسول است، (چون كلمه" كان" و مؤمنين مى‏رساند كه دارندگان صفت ايمان همواره چنين بوده‏اند)، آرى، مقتضاى اعتقاد قلبى بر پيروى آنچه خدا و رسول بدان حكم مى‏كنند همين است كه دعوت به حكم خدا و رسول را لبيك بگويند، نه اينكه آن را رد كنند.

بنا بر اين مراد از جمله" إِذا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ" دعوت بعضى از مردم است كه به منازع خود پيشنهاد كرده‏اند:" بيا تا خدا و رسول را بين خود حكم قرار دهيم"، به دليل اينكه جمله با لفظ" اذا" آغاز شده، و اگر اين آيه درباره مورد خاصى نبود، بلكه مراد از آن دعوت عمومى خدا و رسول، و يا به عبارت ديگر حكم خدا به وجوب رجوع هر دو نفر متخاصم به حكم او و حكم رسول او بود، قهرا حكمى ابدى بود، ديگر جا نداشت به زمان- اذا- مقيد شود.

از اينجا روشن مى‏شود اينكه بعضى از مفسرين گفته‏اند: فاعل" دعوا" كه حذف شده همان خدا و رسول است و معناى آيه اين است كه وقتى خدا و رسول ايشان را مى‏خوانند چنين و چنان مى‏گويند صحيح نيست، بله، بالآخره مرجع دعوت باز به دعوت خدا و رسول است، ولى اين حقيقت باعث نمى‏شود كه ما كلمه" دعوا" را كه صيغه مجهول است به" دعا" كه صيغه معلوم است معنا كنيم.

بر خلاف منافقان، مؤمنان در برابر حكميت و حكم خدا و رسول (صلّى الله عليه وآله) تسليم بوده مى‏گويند:" سَمِعْنا وَ أَطَعْنا ..."

و به هر حال آيه شريفه مى‏خواهد سخن مؤمنين را در هنگامى و يا در فرضى كه دعوت مى‏شوند به پذيرفتن حكم خدا و رسول منحصر كند در يك كلام و آن اين است كه" سَمِعْنا وَ أَطَعْنا- چشم اطاعت مى‏كنيم" كه معنايش سمع و طاعت دعوت الهى است، حال چه اينكه دعوت كننده را يكى از دو متخاصم به ديگرى فرض كنيم، و يا دعوت كننده را خدا و رسولش بدانيم، و يا بگوييم مقصود سمعا و طاعة در برابر دعوت خدا يا يكى از دو متخاصم نيست، بلكه مراد سمعا و طاعة در برابر حكم خدا و رسول است، هر چند كه احتمال اخير بعيد است.

حال كه سخن مؤمنين در هنگام دعوت منحصر شد به" سَمِعْنا وَ أَطَعْنا" لازمه آن اين است كه مؤمنين در چنين هنگامى دعوت خدا را رد نكنند. پس اگر كسى رد كند معلوم مى‏شود مؤمن نيست، چون رد حكم خدا خروج از طور و حد ايمان است، هم چنان كه جمله" بَلْ أُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ" هم به بيانى كه گذشت آن را افاده مى‏كند پس آيه شريفه در مقام‏