بياورند كه رسول را نشناختيم، و يا رسول مجنون بود، و كلماتش مختل و پريشان بود، و نه ممكن است بگويند كه رسول از ما خرجى مىخواست، هيچ يك از اين عذرها را ندارند، تنها دردشان اين بود كه اهل عناد و لجاج بودند و به حق ايمان نمىآوردند، تا عذاب حتمى ايشان را بگيرد.
" أَ يَحْسَبُونَ أَنَّما نُمِدُّهُمْ بِهِ مِنْ مالٍ وَ بَنِينَ نُسارِعُ لَهُمْ فِي الْخَيْراتِ بَلْ لا يَشْعُرُونَ" كلمه" نمدهم"- به ضمه نون- از" امداد" است." امداد" و" مد" به يك معنا است و آن اين است كه: نقص چيزى را تكميل و تتميم كنى و آن را از اينكه پاره و يا نابود شود حفظ نمايى.
راغب در مفردات گفته: بيشتر موارد استعمال كلمه" امداد" در چيزهاى دوست داشتنى و" مد" در مكروهات است پس جمله" نمدهم" از امداد است كه بر خلاف استعمال مشهور، در مكروه به كار رفته و" مسارعت در خيرات" افاضه خيرات است به سرعت، به خاطر احترامى كه براى خود خيال كردهاند، پس خيرات به خيال ايشان مال و فرزند است كه به سرعت بدان رسيدهاند «1».
و معناى آيه اين است: آيا اينان گمان مىكنند كه اگر در مدت مهلت، مال و فرزندان به ايشان داديم، از اين جهت بوده كه دوستشان داشتهايم و يا نزد ما احترام داشتند لذا خواستهايم خيرشان را زودتر به ايشان برسانيم؟.
نه، بلكه نمىفهمند، يعنى مطلب به عكس است، ولى آنان حقيقت امر را درك نمىكنند، زيرا حقيقت امر اين است كه ما ايشان را املاء و استدراج كردهايم، يعنى اگر از مال و فرزند بيشتر به ايشان مىدهيم، مىخواهيم در طغيان بيشترى فرو روند. و اين همان مضمونى است كه خداى تعالى در سوره اعراف آورده و مىفرمايد:" سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ، وَ أُمْلِي لَهُمْ إِنَّ كَيْدِي مَتِينٌ" «2».
" إِنَّ الَّذِينَ هُمْ مِنْ خَشْيَةِ رَبِّهِمْ مُشْفِقُونَ ... وَ هُمْ لَها سابِقُونَ" خداى تعالى در اين آيات پنجگانه با كمك آيات گذشته اين معنا را بيان مىكند كه: اين كفار كه پنداشتهاند مال و اولاد خير ايشان است و خيراتى است كه ما زودتر به ايشان
(1) مفردات راغب، ماده" مد". (2) به زودى استدراجشان مىكنيم، از راهى كه نفهمند و مهلتشان مىدهيم، كه كيد ما متين است. سوره اعراف، آيات 182 و 183.