" فَأَسْرِ بِعِبادِي لَيْلًا إِنَّكُمْ مُتَّبَعُونَ" كلمه" اسر" امر از مصدر" اسراء" است كه به معناى سير شبانه است، در نتيجه كلمه" ليلا" تاكيد و تصريح به معناى آن كلمه است. و منظور از كلمه" عبادى" بنى اسرائيل است. و معناى جمله" إِنَّكُمْ مُتَّبَعُونَ" اين است كه: همين كه بنى اسرائيل را شبانه حركت دهى فرعونيان تعقيبتان خواهند كرد. و اين جمله در حقيقت جملهاى استينافى است، كه منظور از ذكر آن فقط پيشگويى حادثهاى است كه به زودى بعد از اسراء واقع مىشود.
و در اين آيه با حذف كلماتى ايجاز به كار رفته و تقدير كلام چنين است:
" أسر بعبادى ليلا انكم متبعون يتبعكم فرعون و جنوده- شبانه بندگان مرا در شب حركت بده كه شما تعقيب خواهيد شد، فرعون و لشكريانش شما را تعقيب خواهند كرد".
" وَ اتْرُكِ الْبَحْرَ رَهْواً إِنَّهُمْ جُنْدٌ مُغْرَقُونَ"
راغب در مفردات گفته: كلمه" رهوا" به معناى" ساكنا" است. و معناى جمله" وَ اتْرُكِ الْبَحْرَ رَهْواً" اين است كه از دريا به آرامش بگذر. بعضى گفتهاند: كلمه" رهو" به معناى وسعت راه است. و اين معنا صحيح است «1». و جمله" إِنَّهُمْ جُنْدٌ مُغْرَقُونَ" تعليل جمله" وَ اتْرُكِ الْبَحْرَ رَهْواً" است.
و در اين كلام حذف و ايجاز به كار رفته و تقدير آن چنين است:" فاسر بعبادى ليلا يتبعكم فرعون و جنوده حتى اذا بلغتم البحر فاضربه بعصاك لينفتح طريق لجوازكم فجاوزوه و اتركه ساكنا او مفتوحا على حاله فيدخلونه طمعا فى ادراككم فهم جند مغرقون- اى موسى بندگان مرا شبانه حركت بده تا فرعون و لشكريانش به تعقيب شما برخيزند، شما به دريا مىرسيد، با عصا به دريا بزن تا راهى براى عبورتان باز شود، همين كه از دريا گذشتى، آب را هم چنان ساكن و يا هم چنان باز و به حال خود بگذار تا فرعونيان برسند، و به اميد رسيدن به بنى اسرائيل داخل دريا شده همگى غرق شوند".
" كَمْ تَرَكُوا مِنْ جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ وَ زُرُوعٍ وَ مَقامٍ كَرِيمٍ وَ نَعْمَةٍ كانُوا فِيها فاكِهِينَ كَذلِكَ"
كلمه" كم" تكثير را افاده مىكند، و به جمله چنين معنا مىدهد:" چه بسا از باغها و چشمهها و زراعتها كه به جا گذاشتند". و جمله" من جنات ..." بيان چيزهايى است كه به جاى گذاشتند. و منظور از" مقام كريم" قصرها و خانههاى زيباى فرعونيان، و منظور از" نعمة"- به فتح نون- تنعم است. و اين كلمه مانند كلمه" ضربة" كه به معناى يك بار زدن است، يك بار تنعم را مىرساند، ولى اگر به كسره نون خوانده شود، نوعى از تنعم را افاده مىكند، مانند كلمه" جلسة"- به كسر جيم- كه به معناى نوعى نشستن است.
(1) مفردات راغب، ماده" رهو".