بحث روايتى

چند روايت در باره مراد از ذاريات، حاملات، جاريات و مقسمات‏

در تفسير قمى است كه پدرم از ابن ابى عمير از جميل از امام صادق (ع) روايت كرد كه در معناى آيه" وَ الذَّارِياتِ ذَرْواً" فرمود:

ابن الكواء از امير المؤمنين (ع) پرسيد: اين آيه چه معنا دارد؟

حضرت فرمود: منظور از" ذاريات" باد است.

و از" فَالْحامِلاتِ وِقْراً" پرسيد.

فرمود: ابر است.

و از" فَالْجارِياتِ يُسْراً" پرسيد.

فرمود: كشتيها است.

از" فَالْمُقَسِّماتِ أَمْراً" پرسيد.

فرمود: ملائكه است «1».

مؤلف: اين حديث از طرق اهل سنت هم روايت شده، و روح المعانى آن را آورده «2».

و در الدر المنثور است كه عبد الرزاق، فاريابى، سعيد بن منصور، حارث ابن ابى اسامه، ابن جرير، ابن منذر، ابن ابى حاتم و ابن انبارى- در كتاب المصاحف- و حاكم (وى حديث را صحيح دانسته) و بيهقى- در شعب الايمان- از چند طريق از على ابن ابى طالب روايت كرده‏اند كه فرمود:" وَ الذَّارِياتِ ذَرْواً" بادها است،" فَالْحامِلاتِ وِقْراً" ابرها است،" فَالْجارِياتِ يُسْراً" كشتيها است،" فَالْمُقَسِّماتِ أَمْراً" ملائكه است «3».

و در مجمع البيان مى‏گويد: امام باقر و امام صادق (ع) فرمودند:

براى احدى جايز نيست سوگند بخورد مگر به خدا. و خدا به هر يك از مخلوقاتش بخواهد مى‏تواند سوگند بخورد «4».

و در الدر المنثور است كه ابن منيع از على بن ابى طالب روايت كرده كه شخصى از آن جناب از آيه" وَ السَّماءِ ذاتِ الْحُبُكِ" سؤال كرد، فرمود:

يعنى داراى خلقتى زيبا است «5».

مؤلف: نظير اين روايت را صاحب مجمع البيان نيز آورده، به اين عبارت كه بعضى گفته‏اند: يعنى داراى حسن و زينت است- نقل از على (ع) «6»- و در جوامع الجامع اينطور آورده: و از على (ع) نقل شده كه فرمود: منظور حسن و زينت آسمان است «7».

و در بعضى از اخبار، آيه" إِنَّكُمْ لَفِي قَوْلٍ مُخْتَلِفٍ يُؤْفَكُ عَنْهُ مَنْ أُفِكَ" بر مساله ولايت تطبيق شده «8».

(1) تفسير قمى، ج 2، ص 327.

(2) روح المعانى، ج 27، ص 2.

(3) الدر المنثور، ج 6، ص 111.

(4) مجمع البيان، ج 9، ص 153.

(5) الدر المنثور، ج 6، ص 112.

(6) مجمع البيان، ج 9، ص 153.

(7) نور الثقلين، ج 5، ص 122، به نقل از جوامع الجامع.

(8) تفسير قمى، ج 2، ص 329.