و نيز فرموده:
" يَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقِينَ إِلَى الرَّحْمنِ وَفْداً" «1»
و باز فرموده:
" يَوْمَ لا يُخْزِي اللَّهُ النَّبِيَّ وَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ نُورُهُمْ يَسْعى بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَ بِأَيْمانِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنا أَتْمِمْ لَنا نُورَنا" «2».
مفسرين در تفسير مفردات اين آيه اقوالى مختلف دارند، كه به خاطر بىدليل بودن آنها در لفظ خود آيه، از نقلش صرفنظر كرديم، و به زودى تفسيرى كه در روايات از آنها شده در بحث روايتى آينده از نظرتان خواهد گذشت.
" بُشْراكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها"- اين قسمت از آيه حكايت بشارتى است كه در روز قيامت به مؤمنين و مؤمنات مىدهند، و دهنده آن ملائكه است، كه به دستور خداى تعالى و تقدير او مىگويند:
بشارتتان امروز جناتى است كه از دامنه آنها نهرها جارى است، و شما در آن جاودانيد. و مراد از بشارت مژده خوشحال كننده است، كه در آيه همان بهشت است. و بقيه الفاظ آيه روشن است.
" ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ"- اين جمله حكايت كلام خود خداى تعالى است، و اشاره با كلمه" ذلك" به مطالب گذشته است كه عبارت بود از پيش رفتن نور آنان و بشارتشان به بهشت، ممكن هم هست جمله مورد بحث را تتمه كلام ملائكه گرفته و اشاره مذكور را به همان جنات و خلود در آنها دانست.
" يَوْمَ يَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ لِلَّذِينَ آمَنُوا انْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِكُمْ ..."
كلمه" نظر" كه مصدر فعل" انظرونا" است، اگر بدون وسيله حرف" الى" مفعول بگيرد، معناى انتظار و نيز معناى مهلت دادن را مىدهد، و اگر با حرف" الى" متعدى شود، مثلا گفته شود:
" فلان نظر اليه- فلانى به آن نظر كرد"، معناى نگاه كردن را مىدهد، و اگر با حرف" فى" متعدى شود معناى دقت و تامل را مىدهد، و كلمه" اقتباس" كه مصدر فعل" نقتبس" است به معناى گرفتن قبسى (قطعهاى) از آتش است.
و از سياق آيه چنين بر مىآيد كه منافقين و منافقات در روز قيامت در ظلمتى هستند كه از هر سو احاطهشان كرده و مانند خيمهاى محاصرهشان نموده. و نيز برمىآيد كه مردم در آن روز مجبور به رفتن به سوى خانه جاودانه خويشند. چيزى كه هست مؤمنين و مؤمنات اين مسير را با نور خود طى مىكنند، نورى كه از جلو ايشان و به سوى سعادتشان در حركت است، در نتيجه راه را مىبينند، و هر جا آن نور رفت مىروند تا به مقامات عاليه خود برسند، و اما منافقين و منافقات كه فرو رفته در ظلمتند نمىتوانند راه خود را طى كنند، و نمىدانند به كدام طرف بروند.
(1) روزى كه مردم با تقوا را براى ورود به درگاه رحمان محشور مىكنيم. سوره مريم، آيه 85. (2) روزى كه خداى تعالى پيامبر و آنان را كه به وى ايمان آوردهاند خوار نمىكند، بلكه نورشان از پيش و به سوى سعادتشان به حركت در مىآيد، مىگويند:
پروردگارا نورمان را تكميل كن. سوره تحريم، آيه 8.