از اين هم كه بگذريم اصلا چنين حرفى خطابهاى الهى را در بيشتر آياتى كه در آن به صحابه رسول خدا (ص) و مؤمنين عتاب شده- العياذ باللَّه- خطابهايى بيهوده مىسازد، زيرا صحابهاى كه خود خدا اجازه داده هر گناهى خواستند بكنند، ديگر نبايد به خاطر بعضى تخلفاتشان در آياتى نظير آيات مربوط به داستان بدر، احزاب، حنين، و امثال آنها مورد عتاب قرار دهد كه چرا فرار كرديد، و آنان را در مقابل فرار از جنگ به آتش دوزخ تهديد كند.
يكى از روشنترين آيات در اين باب، آيات مربوط به داستان افك است، يكى از آنها كه مرتكب شده بودند مسطح بن اثاثه بوده كه خود يكى از شركت كنندگان در جنگ بدر بوده، و در اين آيات مىخوانيم:
" لِكُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ مَا اكْتَسَبَ مِنَ الْإِثْمِ" «1»
و احدى از مرتكبين را استثناء نكرد، و نفرمود:
جز آن كسى كه در جنگ بدر شركت داشته. و نيز مىخوانيم" وَ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمٌ" «2»
و باز مىخوانيم:
" يَعِظُكُمُ اللَّهُ أَنْ تَعُودُوا لِمِثْلِهِ أَبَداً إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ" «3» يعنى مرتكب چنين كارى ايمان ندارد، هر چند كه در جنگ بدر شركت داشته باشد «4».
و باز از روشنترين آياتى كه اين احاديث را رد مىكند و لوازم معناى آنها را نمىپذيرد، خود آياتى است كه روايات مذكور در شان نزول آنها وارد شده، براى اينكه در اين آيات در باره دوستى با كفار مىخوانيم" وَ مَنْ يَفْعَلْهُ مِنْكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَواءَ السَّبِيلِ" «5» و مىخوانيم" وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ" «6».
پس معلوم مىشود اگر آيات مورد بحث خطاب و عتاب را متوجه به عموم مؤمنين كرده، و همه را در برابر روابط پنهانى با كفار عتاب مىكند به اعتبار اين بوده كه اين عمل از بعضى از آنان- يعنى حاطب بن ابى بلتعه- سرزده، و به اسلام و مسلمانان خيانت كرده، و آيات شريفه عمل بعضى را به همه نسبت داده، و تهديد را هم متوجه همه كرده، (تا بدانند عمل بد براى همه بد است، نه تنها براى شخص معينى).
(1) هر يك از آنان كه مرتكب افك شدند، به قدر جرمشان كيفر دارند. سوره نور، آيه 11. (2) افك نزد خدا از گناهان عظيم است. سوره نور، آيه 15. (3) خدا شما را زنهار مىدهد از اينكه بار ديگر چنين كارى را تكرار كنيد، البته اگر ايمان داريد.
سوره نور، آيه 17. (4) و شركت در جنگ بدر و يا صحابى رسول خدا (ص) بودن چيزى نيست كه ايمان انسان را تا آخر عمر بيمه كند، به طورى كه هر گناهى هم كه مرتكب شود با ايمانش منافات نداشته باشد و جعل اين روايات به منظور اين بوده كه از آنها مترسكى بسازند تا مسلمانان جرأت نكنند در برابر خلافكاريهاى خلفاء اعتراض كنند. مترجم. (5) هر كس از شما با كفار دوستى كند راه مستقيم را گم كردهاند. سوره ممتحنه، آيه 1. (6) سوره ممتحنه، آيه 60.