در تفسير روح المعانى وجه ارتباط آيه مورد بحث به آيه قبلش را چنين بيان داشته:
آيه مورد بحث متضمن اشاره به همان مطلبى است كه آيات قبل بيان مىكرد، و خلاصه اشاره مىكند به اينكه اين رسول مبعوث را خداى تعالى بر طبق همان صفاتى مبعوث كرد كه در تورات و به زبان انبياى بنى اسرائيل بشارتش را داده بود، پس گويا فرموده:
" هُوَ الَّذِي بَعَثَ ..."، آن خدايى است كه پيامبر مبشر در تورات را به همان نشانىها مبعوث كرد كه يكى از آن نشانىها امى بودن، و يكى ديگر مبعوث شدن در قومى امى است، و مثل يهوديانى كه آن بشارتها را ديده بودند، و اين پيامبر را هم ديدند و يقين كردند كه اين همان است و باز ايمان نياوردند، مثل حمار است «1».
ولى خواننده عزيز توجه دارد كه اين قول اولا تحكم است و ثانيا در سياق آيه دليلى بر صحت آن نيست.
" قُلْ يا أَيُّهَا الَّذِينَ هادُوا إِنْ زَعَمْتُمْ أَنَّكُمْ أَوْلِياءُ لِلَّهِ مِنْ دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ".
در اين آيه شريفه عليه يهود استدلال شده، استدلالى كه دروغگويى يهود را در ادعايش كه مىگويد" ما اولياى خداييم و دوستان و پسران او هستيم" كاملا آشكار مىكند، و خداى تعالى ادعاهاى آنان را در قرآن حكايت كرده، مىفرمايد" وَ قالَتِ الْيَهُودُ وَ النَّصارى نَحْنُ أَبْناءُ اللَّهِ وَ أَحِبَّاؤُهُ" «2» و نيز مىفرمايد:
" قُلْ إِنْ كانَتْ لَكُمُ الدَّارُ الْآخِرَةُ عِنْدَ اللَّهِ خالِصَةً مِنْ دُونِ النَّاسِ" «3» و نيز فرموده:
" وَ قالُوا لَنْ يَدْخُلَ الْجَنَّةَ إِلَّا مَنْ كانَ هُوداً" «4» كه در آيه اولى خود را پسران و دوستان خدا، و در دومى مالكين منحصر خانه آخرت، و در سومى دارندگان حق ورود به بهشت معرفى كردهاند.
و حاصل معناى آيه اين است كه:
يهوديان را مخاطب قرار بده، و به ايشان بگو:
اى كسانى كه كيش يهودىگرى را به خود بستهايد، اگر معتقديد كه تنها شما اولياى خداييد، و نه هيچ كس ديگر، و اگر در اين اعتقادتان راست مىگوييد، آرزوى مرگ كنيد، و خريدار آن باشيد، براى اينكه ولى خدا و دوست او بايد دوستدار لقاى او باشد، شما كه يقين داريد دوست خداييد، و بهشت تنها از آن شما است، و هيچ چيزى ميان شما و بهشت و خدا حائل نمىشود مگر مردن، بايد مردن را دوست بداريد، و با از بين رفتن اين يك حائل به ديدار دوست برسيد، و در مهمانسراى او پذيرايى شويد، و از دار دنياى پست كه به جز هم و غم و محنت و مصيبت چيزى در آن نيست آسوده گرديد.
(1) روح المعانى، ج 28، ص 59. (2) يهود و نصارى گفتند:
ما فرزندان و دوستان خدا هستيم. سوره مائده، آيه 18. (3) و بگو اگر سراى ديگر در نزد خدا مخصوص شما است نه ساير مردم (پس آرزوى مرگ كنيد).
سوره بقره، آيه 94. (4) آنها گفتند هيچ كس داخل بهشت نمىشود جز يهود و (نصارى). سوره بقره، آيه 111.