ممكن هم هست آيه شريفه" وَ انْشَقَّتِ السَّماءُ فَهِيَ يَوْمَئِذٍ واهِيَةٌ وَ الْمَلَكُ عَلى أَرْجائِها" در معناى آيه زير باشد كه مىفرمايد:
" وَ يَوْمَ تَشَقَّقُ السَّماءُ بِالْغَمامِ وَ نُزِّلَ الْمَلائِكَةُ تَنْزِيلًا" «1».
" وَ الْمَلَكُ عَلى أَرْجائِها وَ يَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمانِيَةٌ" راغب مىگويد:
" رجاى چاه" و" رجاى آسمان" و رجاى هر چيز ديگر به معناى كناره آن است، و جمع آن أرجاء مىآيد، يعنى اطراف، هم چنان كه در قرآن آمده:
" وَ الْمَلَكُ عَلى أَرْجائِها" «2» و كلمه" ملك" به طورى كه گفته شده، هم در مورد يك نفر اطلاق مىشود، و هم در مورد جمع، و مراد از آن در اين آيه جمع است، و ضمير" هم" در جمله" وَ يَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمانِيَةٌ" به طورى كه از مقتضاى سياق ظاهر مىشود به ملائكه برمىگردد.
ولى بعضى «3» گفتهاند به همه خلائق برمىگردد.
و از ظاهر كلام خداى تعالى برمىآيد كه عرش در آن روز حاملينى از ملائكه دارد، هم چنان كه از ظاهر آيه زير نيز اين معنا استفاده مىشود مىفرمايد:
" الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا" «4»، و در روايات آمده كه اين حاملان عرش چهار فرشتهاند، و از ظاهر آيه مورد بحث برمىآيد حاملان عرش در آن روز هشت نفرند، و اما اينكه اين چهار نفر و يا هشت نفر از جنس ملائكه بودند، و يا غير ايشان؟
آيه شريفه ساكت است، هر چند كه سياق آن از اشعار به اينكه از جنس ملك مىباشند، خالى نيست.
ممكن هم هست- همانطور كه اشاره كرديم- غرض از ذكر انشقاق آسمان، و بودن ملائكه در اطراف آن، و اينكه حاملين عرش در آن روز هشت نفرند، اين باشد كه بفرمايد در آن روز ملائكه و آسمان و عرش براى انسانها ظاهر مىشوند، هم چنان كه قرآن در اين باره فرموده:
" وَ تَرَى الْمَلائِكَةَ حَافِّينَ مِنْ حَوْلِ الْعَرْشِ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ" «5».
(1) و روزى كه آسمان به ابرها پاره پاره مىشود، و ملائكه به طور ناگفتنى نازل مىگردند. سوره فرقان، آيه 25. (2) مفردات راغب ماده" رجا". (3) روح المعانى، ج 29، ص 45. (4) كسانى كه عرش را حمل مىكنند، و كسانى كه پيرامون عرش هستند، پروردگار خود را به حمد تسبيح مىگويند، و به او ايمان مىآورند، و براى همه كسانى كه ايمان آوردهاند استغفار مىكنند.
سوره مؤمن، آيه 7. (5) ملائكه را مىبينى كه پيرامون عرش را حلقهوار گرفتهاند، و پروردگار خود را به حمد تسبيح مىگويند. سوره زمر، آيه 75.