آورد، براى اين بود كه به اصطلاح ادبيات، قصر قلب كرده باشد، و معناى آن اين شود:" پس امروز كسانى كه ايمان آوردند به كفار مىخندند، نه اينكه كفار به مؤمنين بخندند هم چنان كه در دنيا مىخنديدند.
" عَلَى الْأَرائِكِ يَنْظُرُونَ هَلْ ثُوِّبَ الْكُفَّارُ ما كانُوا يَفْعَلُونَ"" ثواب" «1» در اصل به معناى مطلق جزا بوده، چه كيفر و چه پاداش، ولى بعدها استعمالش در خصوص پاداش غلبه يافته است، و جمله" على الارائك" خبر بعد از خبر است براى مبتداى" الَّذِينَ آمَنُوا" و جمله" يَنْظُرُونَ" خبر سوم آن است، و جمله" هَلْ ثُوِّبَ ..."
مربوط به جمله" يَنْظُرُونَ" و قائم مقام مفعول آن است «2».
و معناى آيه اين است كه آنهايى كه ايمان آوردند بر بالاى تختهايى در حجله قرار دارند، و به كيفر كفار تماشا مىكنند، كيفرى كه به جرم افعال نكوهيده بدان مبتلا شدند، كه يكى از آن افعال مسخره كردن و خنديدن به مؤمنين بود، و به اين اكتفاء ننموده وقتى نزد هم فكران خود برمىگشتند خوشحالى مىكردند كه من چنين و چنان كردم، و تازه مؤمنين را گمراه مىخواندند.
در تفسير قمى در ذيل آيه" وَ فِي ذلِكَ فَلْيَتَنافَسِ الْمُتَنافِسُونَ" امام (ع) فرموده: تنافس و مسابقه در آن ثوابهايى كه ما وعده داديم و مؤمنين در طلب آنند «3».
و در مجمع البيان در ذيل آيه" وَ إِذا مَرُّوا بِهِمْ يَتَغامَزُونَ" مىگويد: بعضى گفتهاند اين آيه در شان على بن ابى طالب (و دفاع از آن جناب) نازل شده، و جريان از اين قرار بوده كه روزى آن جناب با چند نفر از مسلمانان نزد رسول خدا (ص) مىآمدند، منافقين ايشان را مسخره كردند و خنديدند، و به يكديگر اشارهها كرده سپس نزد همفكران خود برگشته و گفتند: ما امروز اصلع (كسى كه جلو سرش مو ندارد، و منظورشان على، (ع) را ديديم و به او خنديديم. بدنبال اين جريان بود كه اين آيه نازل شد در
(1) كلمه" ثواب" چون" سلام" مصدر باب تفعيل است،" مترجم". (2) به عبارت سادهتر به جاى اينكه بفرمايد" ينظرون ثواب الكفار"، و خود مفعول را بياورد، جمله استفهاميهاى را جانشين آن كرده است،" مترجم". (3) تفسير قمى، ج 2، ص 411، ط نجف.