از سخنان دانشمندان نيكوكاررحمه الله به دست مى آيد كه اراده الهى كه از آن اين گونه تعبير شده: انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس...، اولا بالذات به زدودن پليدى و تطهير تعلق گرفته است. (9) .
اما ظاهر آيه مى رساند كه اولا و بالذات به چيزى ديگر تعلق گرفته است;يعنى به اوامر و نواهى يى كه متوجه زنان پيامبرصلى الله عليه وآله است. بيان مطلب اين كه:خداوند متعال فرمود: انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس، نه: انما يريد الله اذهاب الرجس.
كلمه «انما» مفيد حصر معناى مورد نظر بوده، هدف از امر و نهى زنان پيامبرصلى الله عليه وآله، حفظ اهل بيت و پاكيزگى آنان است.
لام در «ليذهب »، لام كى و مفيد تعليل است; يعنى آنچه پس از آن آمده علت ما قبل است. مثل اين كه مى گويى: جئت لاكرمك، آمدم تا تو را گرامى بدارم. مدخول لام، يعنى گرامى داشت (اكرام) علت ما قبل، يعنى آمدن است.
بنابراين، گفته بعضى مبنى بر اين كه متعلق اراده همان زدودن پليدى(اذهاب الرجس) است، نابه جا بوده متعلق اراده چيز ديگرى مى باشد. زدودن پليدى (اذهاب الرجس) علت است براى تعلق گرفتن اراده به چيزى كه دراين جا تكاليف و اوامر و نواهى يى است كه براى زنان پيامبرصلى الله عليه وآله صادر شده است.بنابراين خداوند سبحان آن چيزها را به منظور زدودن پليدى (اذهاب الرجس) از آنان خواسته است. به تعبير ديگر: زدودن پليدى از اهل بيت،علت است براى اراده خداوند سبحان از زنان پيامبرصلى الله عليه وآله، آن هم به اراده تشريعى كه فلان كار را بكنند و از انجام آن كار ديگر دست بردارند.
اين مطلب آن گاه روشن تر مى شود كه مواردى كه در قرآن و جاهاى ديگر،لام كى به جاى «ان » استعمال شده ملاحظه گردد. از اين قبيل است فرموده خداوند متعال ذيل آيه وضو و تيمم:
ما يريد الله ليجعل عليكم من حرج ولكن يريد ليطهركم وليتم نعمته عليكم (10) .
معناى آن اين است كه فرمان خداوند متعال كه به شما فرموده به جاى وضو تيمم سازيد، براى آن است كه شما را پاكيزه گرداند. بنابراين تطهير، علت است براى ارداه تيمم به نحو اراده تشريعى.
در جاى ديگر خداوند متعال پس از بيان بعضى از تشريعات و احكام فرموده:
يريد الله ليبين لكم و يهديكم سنن الذين من قبلكم (11) .
در جاى ديگر فرموده:
بل يريد الانسان ليفجر امامه; (12) .
در جاى ديگر مى فرمايد:
فلا تعجبك اموالهم ولا اولادهم انما يريد الله ليعذبهم بها فى الحياة الدنيا; (13) .
آنچه بر وضوح مساله مى افزايد اين است كه مى بينيم: هر دو آيه مباركه متعرض يك امر شده اند، اما در يكى «ان » و در ديگرى «لام »كى آمده كه پس از آن لفظ «ان » در تقدير است. بنابراين پس از آن كه خداوند سبحان گفتاريهود و نصارا درباره عزير و مسيح را بيان كرده، مى فرمايد:
اتخذوا احبارهم ورهبانهم اربابا من دون الله والمسيح ابن مريم وماامروا الا ليعبدوا الها واحدا لا اله الا هو سبحانه عما يشركون يريدون ان يطفئوا نور الله بافواههم ويابى الله الا ان يتم نوره، ولوكره الكافرون; (14) .
عالمان و راهبان خود را به مقام ربوبيت شناختند و خدا را نشناختند و نيزمسيح پسر مريم را به الوهيت گرفتند. در صورتى كه مامور نبودند، جز آن كه خداى يكتا را پرستش كنند كه منزه و برتر از آن است كه كسى را با او شريك قرار دهند. كافران مى خواهند كه نور خدا را به نفس تيره و گفتار جاهلانه خود خاموش كنند و خدا نگذارد تا آن كه نور خود را در منتهاى ظهور و حداعلاى كمال برساند، هرچند كافران ناراضى و مخالف باشند.
در جاى ديگر مى فرمايد:
ومن اظلم ممن افترى على الله الكذب وهو يدعى الى الاسلام والله لايهدى القوم الظالمين يريدون ليطفئوا نور الله بافواههم والله متم نوره ولوكره الكافرون (15) ;
آيا از آن كسى كه او را به راه اسلام و سعادت مى خوانند و او [از فرطشقاوت] همان دم بر خدا افترا و دروغ مى بندد، در جهان كسى ستمكارترهست؟! [هرگز نيست] و خدا هم هيچ قوم ستمكارى را هدايت نخواهد كرد. كافران مى خواهند كه نور خدا را به گفتار باطل و طعن و مسخره خاموش كنند، البته خدا نور خود را در منتهاى ظهور و حد اعلاى كمال برساند،هر چند كافران ناراضى و مخالف باشند.
در مورد اول اراده آنان مستقيما به خاموش كردن نور خدا تعلق گرفته است، لذا واژه «ان » به كار برده و فرموده است: «يريدون ان يطفئوا نور الله »;اما در مورد دوم اراده آنان به افترا بر خداوند، به منظور خاموش كردن نورخداوند تعلق گرفته است. بنابراين خاموش كردن نور خدا، انگيزه و علت وسبب تعلق اراده آنها به افترا و دروغ است و لذا «لام » به كار برده وفرموه است: «يريدون ليطفئوا نور الله ».
در اين باره به كتاب مفردات راغب اصفهانى هم كه مراجعه كردم، ديدم او نيز به اين نكته اشاره كرده است. او مى گويد: «يريدون ان يطفئوا نور الله،يريدون ليطفئوا نور الله، فرق بين اين دو، اين است كه در «يريدون ان يطفئوا»قصد دارند نور خدا را خاموش كنند و در «ليطفئوا» قصد كارى دارند كه به وسيله آن به خاموش كردن نور خدا برسند.» (16) .
در آيه تطهير نيز، همان گونه كه توضيح داديم، وضع بدين گونه است.