سياق هماهنگ - اهل بیت در آیه تطهیر نسخه متنی

سياق هماهنگ

بعضى را نظر بر اين است كه ورود آيه تطهير در ضمن آياتى كه زنان پيامبرصلى الله عليه وآله را مورد خطاب خود دارد، توجيه گر اين ادعاست كه آيه تطهير به زنان پيامبرصلى الله عليه وآله اختصاص دارد و يا دست كم شامل آنان هم مى شود. اين مدعادر مباحث آتى خواهد آمد. (7) .

ما بحث پيرامون دلالت سياقى را به جايى ديگر به تاخير مى اندازيم.در اين جا به اين نكته بسنده مى كنيم كه سياق قرآن، هيچ ابايى از اراده خاص اهل كساء ندارد و بلكه سياق به همان حال باقى مى ماند، بى هيچ انقطاع وگسستگى و بدون هيچ گونه ناهماهنگى و تغاير; زيرا: مخاطب پيامبرصلى الله عليه وآله است نه زنان پيامبرصلى الله عليه وآله.

خداوند متعال مى فرمايد:

يا ايها النبى قل لازواجك ان كنتن تردن الحياة الدنيا وزينتها، فتعالين امتعكن اسرحكن سراحا جميلا. و ان كنتن تردن الله ورسوله والدارالآخرة، فان الله اعد للمحسنات منكن اجرا عظيما يا نساء النبى، من يات منكن بفاحشة مبينة، يضاعف لها العذاب ضعفين وكان ذالك على الله يسيرا ومن يقنت منكن لله ورسوله، وتعمل صالحا، نؤتها اجرهامرتين، واعتدنا لها رزقا كريما يا نساء النبى، لستن كاحد من النساء،ان اتقيتن، فلا تخضعن بالقول، فيطمع الذى فى قلبه مرض، وقلن قولامعروفا وقرن فى بيوتكن، ولا تبرجن تبرج الجاهلية الاولى، واقمن الصلاة، وآتين الزكاة، واطعن الله ورسوله، انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت، ويطهركم تطهيرا واذكرن ما يتلى فى بيوتكن من آيات الله والحكمة، ان الله كان لطيفا خبيرا... واذ تقول للذى انعم الله عليه وانعمت عليه امسك عليك زوجك; (8) .

اى پيامبر! به زنان خود بگواگر طالب زندگانى و زيب و زيور دنياييد، بياييد تامهرتان را بپردازم و همه را به خوبى و خرسندى طلاق دهم و اگر طالب خداو رسول و مشتاق آخرتيد، همانا خدا به نيكوكاران از شما اجر عظيمى عطاخواهد كرد. اى زنان پيامبر! هر كس از شما كه به كار ناروايى دانسته اقدام كند، او را دو برابر ديگران عذاب كنند و اين كار بر خدا سهل و آسان است وهر كه از شما مطيع فرمان خدا و رسول باشد و كار نيكو كند او را دوبار پاداش عطا كنيم

و روزى نيكو برايش مهيا سازيم. اى زنان پيامبر! شما مانند زنان ديگر نيستيد، اگر خدا ترس و پرهيزكار باشيد. پس زنهار كه با مردان، نازك ونرم سخن مگوييد، مبادا آن كه دلى بيمار دارد به طمع افتد و درست و متين سخن گوييد. در خانه هاى تان بنشينيد و مانند دوران جاهليت پيشين، آرايش وخودآرايى ننماييد. نماز بپاداريد و زكات دهيد و از امر خدا و رسولش اطاعت كنيد. خدا چنين مى خواهد كه هر پليدى و آلودگى را از شما خانواده نبوت ببرد وشما را از هر عيبى پاك و منزه گرداند.

از آن همه حكمت و آيات الهى كه درخانه هاى شما تلاوت مى شود پند گيريد كه خدا لطيف و خبير است. مردان و زنان مسلمان، مردان و زنان با ايمان، مردان و زنان اهل طاعت و عبادت، مردان و زنان راستگو، مردان و زنان صابر، مردان و زنان خاشع، مردان و زنان مسكين نواز،مردان و زنان روزه دار، مردان و زنان خوددار، و مردان و زنانى كه بسيارياد خداكنند. خداوند براى همه آنها مغفرت و پاداشى بزرگ آماده ساخته است.بر هيچ مرد و زن با ايمان در كارى كه خدا و رسول حكم كنند، اختيارى نيست- كه مخالفت نمايند - و هر كس نافرمانى خدا و رسول كند دانسته به گمراهى سختى افتاده و چون تو با آن كس كه خدايش نعمت اسلام بخشيد و تواش نعمت آزادى - يعنى زيد بن حارثه - به نصيحت گفتى كه همسرت را نگه دار.

ادامه آيات به سخن از پيامبرصلى الله عليه وآله و با آن حضرت و مؤمنان درباره شئونات پيامبرصلى الله عليه وآله مى پردازد. بدان مراجعه كنيد. درباره اين آيات شريفه نكاتى رابيان مى كنيم:

الف) ظاهر صريح به دست آمده از اين آيات اين است كه خداوند سبحان:

1. پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله را فرمان داده كه زنان خود را بين دو چيز مخير سازد:خداوند و رسول، و زندگانى دنيا و زيب و زينت آن.

2. او را فرمان داده كه به آنان بگويد: اى زنان پيامبر! شما هم چون سايرزنان نيستيد.

3. باز او را فرمان داده كه به آنان بگويد:

لا تخضعن بالقول; با نرمى سخن نگوييد.

وقلن قولا معروفا; درست و سنگين سخن گوييد.

وقرن فى بيوتكن; در خانه هاى تان بنشينيد.

ولا تبرجن تبرج الجاهلية; مانند دوره جاهليت آرايش و خودآرايى نكنيد.

واقمن الصلاة وآتين الزكاة; نماز بپاى داريد و زكات دهيد.

واطعن الله ورسوله; خدا و رسولش را فرمان بريد.

4. پس از آن كه پيامبرصلى الله عليه وآله خواسته خداوند را اجرا و اين فرمان هاى الهى را به زنان خود ابلاغ نمود، خداوند سبحان خطاب خويش را با مقام نبوت وبيت رسالت پى مى گيرد تا به او خبر دهد كه: اين اوامر و نواهى - كه او رامامور كرده تا به زنان خود برساند - به جهت حفظ قداست خاندان نبوت ومنزلگاه وحى و قرآن و محل رفت و آمد فرشتگان است.

همه اينها در صورتى است كه اين فرموده خدا: «يا نساء النبى لستن...»استمرار فرمان خداوند متعال به پيامبرش باشد كه فرمود: «يا ايها النبى قل لازواجك...» بنابراين، علاوه بر آنچه كه در تخيير آنان بين دنيا و آخرت گذشت، اين نيز مقول قول مى شود.

ب) اگر به سبب اين اصرار كه فرموده خداوند متعال: «يا نساء النبى لستن كاحد...» خطاب مستقيم خداوند با زنان پيامبرصلى الله عليه وآله است، از تمام آنچه بيان كرديم صرف نظر كنيم باز مى گوييم: اين هم به مقصود ما زيانى وارد نمى كند;زيرا بر سبيل التفات به زنان آمده است. نتيجه اين خواهد بود كه:

1. خداوند متعال، پيامبرش را فرمان داده كه زنان خود را بين خدا ورسول و بين زندگانى دنيا و زيب و زينت آن مخير سازد.

2. آن گاه خداوند سبحان به زنان التفات كرده و آنها را مستقيما موردخطاب قرار داده است، اما به عنوان اين كه به پيامبرصلى الله عليه وآله منسوبند و نه تنهابه عنوان اين كه زن هستند. و لذا آنان را فرمان داده و بازداشته است و مقررفرموده كه هر كدام از آنان مرتكب كار ناروايى شود، عذاب او را دو برابرنمايد و هر يك از آنان را كه از خداوند و رسول اطاعت نمايد دو بار پاداش دهد و نيز بيان نموده كه اگر جانب تقوا و پرهيزگارى را نگه دارند، مانندهيچ يك از زنان ديگر نيستند.

3. سپس خداوند سبحان به مخاطب ساختن مقام نبوت و بيت رسالت بازگشته تا بفهماند كه سبب التفات به زنان پيامبرصلى الله عليه وآله و نيز علت صدور اين اوامرو نواهى، از بين بردن هرگونه پليدى و نيز پاكيزه ساختن اين خانه است; چه حفظقداست خانه نبوت و مركز رسالت و منزلگاه وحى و محل رفت و آمد فرشتگان براى حفظ اصل رسالت ضرورتى اجتناب ناپذير است. پس مخاطب - همان گونه كه از خلال آيات شريفه به دست مى آيد - خود پيامبرصلى الله عليه وآله مى باشد. از اين جهت كه او پيامبر و صاحب رسالت است، نه به اين عنوان كه يك شخص است و روشن است كه حفظ خانه نبوت و رسالت چيزى جز حفظ اصل رسالت نيست.

بنابراين، سخن با زنان هم از باب التفات به آنان آمده است، هم چون التفات سوره فاتحة الكتاب، آن جا كه مى فرمايد:

مالك يوم الدين اياك نعبد و اياك نستعين اهدنا الصراط المستقيم.

ملاحظه مى كنيد كه در ابتدا سخن از خداوند به نحو سخن گفتن از غايب است. سپس التفات كرده خداوند متعال را به طور مستقيم به نحو حضور،مخاطب ساخته مى فرمايد: اياك نعبد.