ترتيب قرآن و دلالت سياقى - اهل بیت در آیه تطهیر نسخه متنی

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

اهل بیت در آیه تطهیر - نسخه متنی

سید جعفر مرتضی عاملی؛ مترجم: محمد سپهری

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
لیست موضوعات
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

ترتيب قرآن و دلالت سياقى

بعضى مى كوشند در رد اين عقيده كه به موجب سياق آيات، در آيه تطهير،زنان پيامبرصلى الله عليه وآله مورد نظرند، چنين استدلال نمايند كه قرآن به تدريج فرودآمده، اما به ترتيب نزول جمع آورى نشده است. رسول اكرم صلى الله عليه وآله جايى را كه مى بايد آيات فرود آمده در آن قرار گيرد، معين مى فرمود. مثلا مى گفت: اين آيه را در فلان سوره قرار دهيد و آن آيه را در فلان سوره. بنابراين آيه «انمايريد الله ليذهب عنكم الرجس...» را هم در ميان آياتى قرار داده كه زنانش مورد خطاب هستند

تا دست خيانت تحريف و تصرف به قرآن نرسد; زيرااگر پيامبرصلى الله عليه وآله چنين نمى كرد، وقتى كه ديگران با نص صريح قرآن درباره مسائل مربوط به امامت، جايگاه و ويژگى هاى آن، يعنى عصمت و طهارت مواجه مى شدند، خود را در برابر مشكلات بزرگى مى ديدند.

بر اين اساس،سياق آيات به هنگام تعارض با دلايل صحيح و صريح نمى تواند با آن برابرى كند; زيرا اطمينان نداريم كه اين آيه به هنگام نزول در همين سياق نازل گرديده باشد. به همين دليل اگر هم سياق آيه مورد بحث بر گمان مخالفان دلالت داشته باشد، لازم است كه دلالت سياق را ترك كنيم و به حكم ادله قاطع و حجت هاى روشنى تسليم شويم كه بخشى از آنها رادر اين جا بيان كرديم و اين نه با بلاغت قرآن مخالف است و نه به اعجاز آن خللى مى رساند. (22) .

ممكن است عثمان و يا ديگران به گمان اين كه زنان پيامبرصلى الله عليه وآله موردنظرند و نيز به خاطر اجتهاد در ترتيب، آيه را در اين جا قرار داده باشند.روشن است كه در ترتيب مصاحف قرآن اختلافات فراوانى به وجود آمد تااين كه سرانجام مردم در مصحف عثمان به توافق رسيدند. روايت كرده اند كه وقتى قرآن را جمع آورى مى كردند، يك آيه از سوره احزاب را گم كردند وآن را نزد خزيمة بن ثابت يافتند. (23) .

ممكن است به منظور بعضى از مصالح و منافع دنيوى خود، آيه تطهير رادر سياق خطاب به زنان پيامبرصلى الله عليه وآله قرار داده باشند. عدم ارتباط اين آيه باداستان زنان از روايات به دست مى آيد و لذا در اين باب تكيه بر نظم وترتيب در نهايت بطلان است. (24) آنچه اين گفته را تاييد مى كند اين است كه آيه «وقرن فى بيوتكن » در صورتى كه آيه تطهير از ميان جملات آن برداشته شود، بر انسجام و هماهنگى خود باقى مى ماند و هيچ خللى به هماهنگى آن وارد نمى شود. (25) .

ما نيز در اين باره مى گوييم: هرچند كه در اين نظر با آنان موافق هستيم كه قرآن بر جسب نزول مرتب نشده است، اما سايرمطالبى را كه بيان داشته اند،نمى توانيم بپذيريم; زيرا:

1. روايات دال بر اين كه پيامبرصلى الله عليه وآله جاى آيات را معين مى كرد، دلالت ندارد كه آن حضرت در اجزاى يك آيه - چنان كه در اين جاست - تصرف نموده باشد; زيرا آيه تطهير جزئى از يك آيه است و نه يك آيه مستقل. آيامعقول است كه پيامبرصلى الله عليه وآله جزء يك آيه را با جزء ديگرى تلفيق كرده باشد؟!نه چنين مطلبى براى مان نقل شده و نه احدى ادعا كرده است. صرف احتمال هم كفايت نمى كند.

2. احتمال آنان درباره اين كه ممكن است پس از پيامبرصلى الله عليه وآله قرآن دچارتحريف شده باشد، احتمال نادرستى است; زيرا در زمان حيات پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله سوره ها و آيات قرآن به نام خود، نزد ده ها تن از اصحاب محفوظ و مكتوب بود. آن حضرت هم نويسندگانى را مامور كرده بود كه تحت نظارت مستقيم خودش قرآن را مى نوشتند و آن را حفظ و ضبط مى كردند.

3. اگر تصرف پيامبرصلى الله عليه وآله در قرآن به شكلى بود كه موجب مى گشت تادلالت آيه بر معناى مورد نظر پوشيده شود، بايد دانست كه اين تصرف نامعقول است; زيرا همين كار، تحريف قرآن و نابودى حق بوده، مردمان رادر مخالفت با آن معذور مى سازد و حجت را بر ايشان، حتى پس از آمدن رسولان تمام نمى كند.

اگر چنين پيامدى نداشته باشد، تصرف مذكور، بى فايده و غيرقابل توجيه بوده، مقصود مورد نظر در صيانت قرآن از تحريف نادرست خواهد بود. درنتيجه همان اشكال بزرگ كه مقتضى تحريف است به حال خود باقى مى ماند.مگر اين كه گفته شود: بدون ترديد اين جزء آيه كه به تطهير اهل بيت عليهم السلام تصريح دارد، به طور مستقل در قضيه كساء نازل شده است. ليكن رسول اكرم صلى الله عليه وآله آن را به فرمان خداوند متعال و به منظور گراميداشت آل عباو تفهيم اين مطلب به زنان خود و ديگران كه زنانش در سطح اين گروه پاكيزگان قرار ندارند، در ميان آياتى قرار داده است كه همسران پيامبرصلى الله عليه وآله مخاطب آن هستند.

4. اگر اختصاص آيه را به زنان پيامبرصلى الله عليه وآله بپذيريم، بدان معنا خواهد بودكه رسول اكرم صلى الله عليه وآله در حديث كساء تصريح نكند كه آيه به آل عبا اختصاص دارد. در حالى كه آن حضرت صلى الله عليه وآله در مواردى چند - ظاهرا - بر خروج زنان خويش از مفاد آيه شريفه اصرار كرده است.

5. ما در كتاب خود حقائق هامة حول القرآن الكريم (26) به صورت قاطع ثابت كرده ايم كه قرآن از هر گونه تحريف يا تبديل، توسط حاكمان پس ازپيامبر اكرم صلى الله عليه وآله مصون مانده است. در همين كتاب درباره ترتيب نزول ومباحث ديگر قرآنى سخن گفته ايم. كسانى كه خواهان مطالب بيش ترى در اين باره هستند، بدان جا مراجعه كنند.

1) اين مضمون در منابع زير موجود است:

بحار الانوار، ج 89، ص 95; وسائل الشيعه، ج 18، ص 142 و 150; تفسير عياشى، ج 1، ص 12;محاسن برقى، ص 300.

2) ر.ك: وسائل الشيعه، ج 18، ص 150; تفسير عياشى، ج 1، ص 11.

3) تفسير عياشى، ج 1، ص 17; بحار الانوار، ج 89، ص 110.

4) ر.ك: نفحات اللاهوت، ص 85; دلائل الصدق، ج 2، ص 72.

5) يوسف (12) آيات 28 - 29.

6) واقعه (56) آيه 76.

7) لقمان (31) آيه 13 - 16.

8) ر.ك: تفسير قمى، ج 2، ص 193 - 194; الكلمة الغراء فى تفضيل الزهراء، ص 213 - 214; نهج الحق و كشف الصدق (پاورقى)، ص 174.

9 و 10)ر.ك: التسهيل لعلوم التنزيل، ج 3، ص 137; الكلمة الغراء فى تفصيل الزهراء، ص 213 - 214;التبيان، ج 8، ص 38; المواهب اللدنيه، ج 2، ص 123; نهج الحق و كشف الصدق، ص 174; تفسيرقمى، ج 2، ص 193 - 194; الصراط المستقيم، ج 1، ص 185; نوادر الاصول، ص 266; احقاق الحق،ج 2، ص 566;الميزان فى تفسير القرآن، ج 16، ص 310; الاصول العامة للفقه المقارن، ص 158;الصواعق المحرقه، ص 141; ينابيع الموده، ص 294.

11) ر.ك: تهذيب تاريخ دمشق، ج 4، ص 208; السنن الكبرى، ج 2، ص 150; التبيان، ج 8، ص 308 -309; غرائب القرآن، ج 22، ص 10; الجامع لاحكام القرآن، ج 14، ص 183; فضل بن روزبهان دردلائل الصدق، ج 2، ص 64.

12) التبيان، ج 8، ص 308 - 309.

13) بحار الانوار، ج 35، ص 235.

14) ر.ك: نظرية الامامه، ص 182; مختصر التحفة الانثى عشريه ص 151.

15) هود (11) آيه 73.

16) قصص (28) آيه 29.

17) ر.ك: فتح القدير، ج 4، ص 279; نوادر الاصول، ص 266; الجامع لاحكام القرآن، ج 14، ص 183;مختصر التحفة الاثنى عشريه، ص 150; نظرية الامامه، ص 182.

18) نساء (4) آيه 75; الكشاف، ج 1، ص 535.

19) جوامع الجامع، ص 372.

20) قصص الانبياء، ص 100.

21) مختصر التحفة الانثى عشريه، ص 149.

22) ر.ك: الكلمة الغراء فى تفضيل الزهراء، ص 213 - 214; الصراط المستقيم، ج 1، ص 185; الميزان فى تفسير القرآن، ج 16، ص 312; الاصول العامه للفقه المقارن، ص 158.

23) ر.ك: احقاق الحق، ج 2، ص 570; بحار الانوار، ج 35، ص 234; الميزان فى تفسير القرآن، ج 16،ص 312; اما وى آن را به طور مطلق بيان كرده است.

24) بحار الانوار، ج 35، ص 234.

25) الميزان فى تفسير القرآن، ج 16، ص 312.

26) اين كتاب با مشخصات زير ترجمه و منتشر شده است:

پژوهشى نو درباره قرآن كريم، ترجمه محمد سپهرى، تهران، نشر هماهنگ، 1374.

/ 89