هيثمى و به هم آميختن غث و سمين - اهل بیت در آیه تطهیر نسخه متنی

هيثمى و به هم آميختن غث و سمين

هيثمى مى گويد: [ اين آيه] با كلمه «انما» كه مفيد حصر است شروع شده تا بيان دارد كه اراده خداوند منحصر به زدودن پليدى - كه گناه و شك درچيزى است كه بايستى بدان ايمان داشت - از آنان و نيز پاكيزگى آنها از تمامى احوال و اخلاق مذموم است.» (17) .

همو گويد: «حكمت ختم آيه به كلمه تطهيرا، مبالغه در رسيدن آنان به بالاترين رتبه طهارت و رفع توهم مجاز بودن تطهير است. تنوين آن هم تنوين تعظيم و تكثير و اعجاب است و مفيد اين مطلب مى باشد كه اين طهارت ازجنس طهارت متعارف و مانوس مردمان نيست. آن گاه پيامبرصلى الله عليه وآله تمام آن رابا تكرار درخواست آنچه در اين آيه آمده، با اين دعا تاكيد فرمود: خداوندا!اينان اهل بيت من هستند...، چنان كه گذشت

، و نيز با داخل كردن خود درشمار آنان در تاكيد آن كوشيده تا از اندراج آنان در سلك خويش به آنان نيزبركت رسد. در روايتى آمده پيامبرصلى الله عليه وآله جبرئيل و ميكائيل را هم در اشاره به علو مرتبت آنان همراه ايشان كرده است. با درخواست صلوات بر آنان هم براين معنا تاكيد كرده است.» (18) وى آن گاه بخشى از روايات را در اين باره برشمرده است. اگرچه ما با اين گفته هاى هيثمى موافق هستيم، اما حق خودمى دانيم كه دو نكته را در اين باره متذكر شويم:

1. وى پليدى را در گناه و شك در آنچه كه بايد بدان ايمان داشت منحصركرده است، اما پليدى (رجس) عام تر از آن است. بروسوى گفته: «و شما را ازآلودگى هاى گناهان به نحو شايسته اى پاكيزه گرداند. استعاره رجس براى معصيت و ترشيح به تطهير براى افزونى تنفر از معاصى است.» (19) .

اين سخن پيامبرصلى الله عليه وآله را با استناد به آيه تطهير آورديم كه فرمود: من واهل بيتم از گناهان پاكيزه ايم.

رازى گفته: «ليذهب عنكم الرجس; يعنى گناهان را از شما دور سازد.» (20) .

ابن عباس هم مى گويد: «رجس، عمل شيطان است و هرآنچه كه رضاى خدا در آن نباشد.» (21) .

خداوند فرموده:

انما الخمر و الميسر و الانصاب و الازلام رجس من عمل الشيطان; (22) .

همانا كه شراب و قمار و بت پرستى و تيرهاى گروبندى، همه اينها پليد و ازعمل شيطان است.

الا ان يكون ميتة او دما مسفوحا او لحم خنزير فانه رجس (23) ;

جز آن كه ميته (حيوان مرده) باشد يا خون ريخته يا گوشت خوك پليد است.خداوند متعال درباره اغنيا كه از رفتن به جهاد سرباز زده بودند، مى فرمايد:

فاعرضوا عنهم انهم رجس وماواهم جهنم (24) ;

از آنها اعراض كنيد كه مردمى پليدند و به موجب كردار زشت خود به آتش دوزخ ماوا خواهند يافت.

آنچه بر اين مطلب دلالت دارد فراوان است و ما در اين مختصر مجال تتبع همه آن را نداريم. در اين باره به كتاب هاى تفسير، حديث و تاريخ مراجعه كنيد. (25) .

2. اين كه گفت: «آن گاه پيامبرصلى الله عليه وآله تمام آن را با تكرار درخواست آنچه دراين آيه آمده، با اين دعا تاكيد فرمود...» به رواياتى اشاره دارد كه مى گويد:پيامبرصلى الله عليه وآله دعا كرد كه خداوند پليدى را از اهل كساء بزدايد و آنان را پاكيزه گرداند. سؤال اين جاست كه چرا وى به اين مطلب اشاره نكرده كه آيه تطهيردرباره اين مناسبت و در اجابت دعاى پيامبرصلى الله عليه وآله و پاسخ درخواستش نازل شده است. چنان كه روايات فراوانى بدان تاكيد دارد؟ چرا به رواياتى اشاره نكرده كه تصريح دارد پيامبرصلى الله عليه وآله چندين ماه به هنگام هر نماز به در خانه فاطمه صلى الله عليه وآله مى آمد و آيه تطهير را تلاوت مى كرد و بلكه در بعضى از متون آمده كه آن حضرت صلى الله عليه وآله تا هنگام وفات به اين كار ادامه داد؟! ما پاسخ آن رانمى دانيم. چه بسا كه زيركان تيزهوش براى آن پاسخى بيابند.

1) انبيا (21) آيه 18.

2) ر.ك: فتح القدير، ج 4، ص 280.

3) ر.ك: اسعاف الراغبين، ص 108 به نقل از شرح قطلانى بر صحيح بخارى و از: خطيب، رازى،تفسير كبير، ج 25، ص 209; غرايب القرآن، ج 22، ص 10.

4) هود (11) آيات 36 - 45.

5) الصواعق المحرقه، ص 277.

6) مجمع البيان، ج 8، ص 356; مختصر التحفة الاثنى عشريه، ص 151; كنز العمال، ج 21، ص 108 وج 13، ص 703، (به نقل از ابن عساكر).

7) ر.ك: التفسير الحديث، ج 8، ص 263.

8) همان; ر.ك: نوادر الاصول، ص 266.

9) صيغه دعا در شمارى از منابع آمده است از جمله:

مختصر التحفة الاثنى عشريه، ص 151; منهاج السنه، ج 3، ص 4; التبيان، ج 8، ص 307; الدرالمنثور، ج 5، ص 198; مجمع البيان، ج 8، ص 356 - 357; البرهان فى تفسير القرآن، ج 3، ص 320;بحار الانوار، ج 35، ص 320; مسند احمد، ج 6، ص 292 و 304; الاستيعاب، ج 3، ص 37; المحاسن و المساوى، ج 1، ص 481; تهذيب التهذيب، ج 2، ص 297; الاتقان، ج 2; تاريخ بغداد، ج 10،ص 278; ذكر اخبار اصبهان، ج 1، ص 108; اسد الغابه، ج 3، ص 413 و ج 4، ص 29; ينابيع الموده،ص 107 - 108 و 228 - 230; احقاق الحق، ج 2، ص 568; مجمع البيان، ج 8، ص 357.

10) ر.ك: منهاج السنه، ج 3، ص 4 و ج 4، ص 20; نوادر الاصول، ص 266; مرقاة الوصول، ص 105;الجامع لاحكام القرآن، ج 14، ص 184.

11) مختصر التحفة الاثنى عشريه، ص 151.

12) روح المعانى، ج 22، ص 18.

13) چند روايت بر اين معنا دلالت دارد. ر.ك: آية التطهير فى احاديث الفريقين، ج 1، ص 46 - 48،107، 112، 182 و 228.

14) منهاج السنه، ج 3، ص 4 و ج 4، ص 20.

15) همان، ج 4، ص 22.

16) مختصر التحفة الاثنى عشريه، ص 151.

17) الصواعق المحرقه، ص 142 - 143.

18) همان، ص 143.

19) روح البيان، ج 1، ص 171; مرقاة الوصول، ص 107.

20) بحار الانوار، ج 35، ص 234; التفسير الكبير، ج 25، ص 209.

21) مجمع البيان، ج 8، ص 356.

22) مائده (5) آيه 90.

23) انعام (6) آيه 145.

24) توبه (9) آيه 95.

25) ر.ك: التبيان، مجمع البيان، تفسير نيشابورى، تنوير المقياس، انوار التنزيل، مفردات راغب، مجمع البحرين، صحاح اللغه، النهاية فى اللغه، المصباح المنير، القاموس المحيط، اقرب الموارد و تمام كتب تفسير ذيل آيه تطهير.