انسان کامل

ساخته و پرداخته قبلي كه در فضاي عالم قدس پرواز مي كرده " طاير عالم قدسم چه دهم شرح فراق " نيست كه بعد او را در اين قفس ، زنداني كرده باشند و وظيفه اش اين باشد كه فقط زندان را بشكند . اسلام اين را قبول ندارد . بله ، اگر شما شنيده ايد كه عالم ارواح بر عالم اجسام تقدم دارد ، به اين معناست كه سنخ ارواح تقدم دارد ، يعني روح پرتوي است كه تكوينش در اين عالم است ، ولي پرتوي است كه از عالم ديگر به اين عالم تابيده است ، نه اينكه به تمام و كمال در يك جاي ديگري بوده و بعد او را به اينجا آورده اند و در قفس كرده اند . اين فكر يعني فكر تناسخ يك فكر هندي و يك فكر افلاطوني است . افلاطون در بين يونانيها معتقد بود كه روح انسان ساخته و پرداخته عالمي قبل از اين عالم عالم مثل است ، بعد اين ساخته و پرداخته را آورده اند و به حكم مصلحتي در اينجا زنداني كرده اند ، لذا بايد از اين زندان رها شود و برود . ولي اسلام با اين ديد به طبيعت نگاه نمي كند . البته اين را هم عرض كنم ( براي اينكه بعضي اگر تاريخچه هايي را خوانده اند [ توهم نكنند ] ) . نمي خواهم بگويم تمام عرفا اينقدر اشتباه كرده اند ، نه عرفاي بزر گ گاهي لااقل در كلمات خودشان متوجه اين نكته بوده اند و نه ترك جامعه گرائي كرده اند و نه ترك طبيعت گرائي .

آنها به اين نكته كه قرآن آيات آفاق و انفس را در كنار يكديگر ذكر كرده است و اينكه طبيعت هم ، آيه و آئينه جمال حق است ، كاملا توجه كرده اند . مگر شبستري نيست كه در آن منظومه بسيار بسيار عالي وراقي خودش كه واقعا شاهكاري در

عالم انسانيت است ، ( 1 ) مي گويد :

در يك جا توجهش به آيات آفاقي كاملا خوب است ، مي گويد :

غرض اين مطلب است كه گاهي اين توجهات [ در بين عرفا ] هست . يا جامي مي گويد :

اگر ما قرآن را يك طرف و عرفان را در طرف ديگر بگذاريم ، يعني ببينيم كه قرآن تا چه اندازه به طبيعت توجه دارد و عرفان تا چه اندازه به طبيعت توجه دارد ، متوجه مي شويم كه قرآن بيش از عرفان به طبيعت توجه دارد ، بدون آنكه قرآن مسئله توجه به باطن نفس و رجوع به آن را به شكلي انكار كرده باشد . بنابراين ، انسان كامل قرآن در كنار عقل گرايي و در كنار دل گرائي [ جامعه گرا و طبيعت گرا هم هست ] . حال ارزش هر كدام از اينها چقدر است ، مطلبي است كه وقتي سيماي انسان كامل اسلام را

1 پيدايش اين كتاب هم عجيب است . سؤالهايي از خراسان در مسائل عرفاني از او مي كنند و او اين سؤالها را در يك جلسه جواب مي دهد البته خودش مي گويد كه بعد آنها را بسط داده است و يك شاهكار به وجود مي آورد.