ياقوت حموى، در معجم البلدان از عرّام نقل كرده كه او گفته است:
هيچ گياهى جز درخت بادام تلخ، 1 يَز، 2 اراك 3 و اِستَبْرَق 4 در آن نيست.
گفتهاند كه در غدير خم، بر قدمگاه پيامبر خدا مسجدى ساختند، همان جا كه نماز گزارْد و سخنرانى كرد و على عليه السلام را به خلافت و ولايت مسلمانان نصب كرد. مكان اين مسجد را ميان گودال و چشمه آب گفتهاند. بكرى، در معجمش مىگويد:
ميان گودال و چشمه آب، مسجد پيامبر صلي الله عليه و آله است. 5
در معجم البلدان آمده كه صاحب المشارق گفته است:
خُم، جايى است كه به آن، چشمه آبى مىريزد. آن، ميان گودال و چشمه آب، واقع است و ميان اين دو، مسجد پيامبر خداست. 6 ظاهرا اين مسجد، از ميان رفته و در زمان شهيد اوّل [م 786 ق] جز ديوارهايش چيزى از آن باقى نبوده است، چنان كه صاحب جواهر در كتاب جواهر الكلام از كتاب الدروس فى الفقه الإماميةى شهيد اوّل، 7 نقل مىكند:
1 - در متن عربى، «مرخ» آمده كه ممكن است
«بارهنگ» باشد؛ گياهى از تيره بارهنگها و نزديك به تيره زيتونيان.
(ر.ك: فرهنگ فارسى معين: ذيل واژه «بارهنگ») 2 - يَز، گياهى
خاردار است كه بر اطراف خيمه مىنهند تا مردم و جانوران نتوانند داخل
شوند. به آن «يزبُن» هم گفته مىشود (ر.ك: لغتنامه دهخدا: ذيل مدخل
«يز»). 3 - اراك، درختچهاى از تيره اراكىهاست و از ريشه آن،
مسواك تهيّه مىكنند. اين گياه، خواصّ دارويى دارد و اُشتران از برگش
تغذيه مىكنند. (فرهنگ فارسى معين: ذيل واژه «اراك») 4 -
استبرق، درختچهاى از تيره كاكتوسهاست كه در نقاط گرمسيرى
مىرويد و از گياهان كائوچويى به شمار مىآيد (ر.ك: فرهنگ فارسى معين:
ذيل واژه «استبرق»). 5 - معجم ما استعجم: 2 / 368. 6 - معجم البلدان: 2
/ 389. 7 - الدروس: 156.