دانش نامه امیر المؤمنین علیه السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ

سپس گفت:

اى مردم! خداوند، مولاى من است و من مولاى مؤمنانم و من از خودِ آنان به آنان سزاوارترم. پس هر كه من مولاى اويم، اين [يعنى: على] مولاى اوست. خدايا! دوستدارش را دوست و دشمنش را دشمن بدار.

سپس گفت:

اى مردم! من پيش از شما مى‏روم و شما در حوض [كوثر] بر من درمى‏آييد؛ حوضى كه عريض‏تر از فاصله بُصرى تا صنعاست و در آن به تعداد ستارگان، جام‏هاى سيمين است و چون بر من در آييد، از شما درباره «ثقلين» ¹ جويا مى‏شوم. پس دقّت كنيد كه پس از من، چگونه با آن دو رفتار مى‏كنيد! ثقل بزرگ‏تر، كتاب خداىاست؛ رشته‏اى كه يك سرش به دست خدا و سر ديگرش به دستان شماست. پس بدان چنگ زنيد تا گم‏راه و دگرگون نشويد. و ديگرى خاندان يا اهل بيت من‏اند. و خداى لطيف و خبير به من خبر داد كه آن دو از هم جدا نمى‏شوند تا در حوض بر من در آيند. ² چگونگى بيان خطبه، نشانگر اين است كه پيامبر صلي الله عليه و آله بسى مى‏كوشد تا دل‏ها را آماده سازد، انديشه‏ها را به تأمّل وا دارد و گوش‏ها را شنوا سازد، به گونه‏اى كه سخن، چنان در اعماق قلب‏ها بنشيند كه فردا و فرداها، كسى را توانِ انكار نباشد، مگر از سَرِ دلْ‏مردگى و خيره‏سرى در مقابل حق.

پيامبر صلي الله عليه و آله در آغاز، از اين‏كه به زودى از ميان امّت خواهد رفت، سخن مى‏گويد و بدين سان، ذهن‏ها را براى انديشيدن در مسئله جانشينى و چگونگى تداوم رهبرى به تأمّل وا مى‏دارد و آن گاه با جمله: «من مسئولم و شما نيز مسئوليد» بر مسئوليت همگانى تأكيد مى‏كند. گويى مى‏گويد من مسئولم كه حق را بگويم و واقعيّت را

1 -  ثقلين، يعنى: دو ثقل، دو چيز سنگين و يا گران‏بها، از آن رو كه اخذ و عمل به آن دو سنگين است و يا آن‏كه ارزشمند و گران‏سنگ‏اند.

2 -  البداية والنهاية: 7/349. نيز، ر.ك: ص 237 (حديث غدير).