دانش نامه امیر المؤمنین علیه السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ

فراز پشته‏ها و كناره نهرها بگماريد تا براى شما ديده‏بانى كنند كه مبادا دشمن، بر شما از جايى كه مى‏ترسيد و يا جايى كه از آن بيم نداريد، فرود آيد.

هنگامى كه فرود آمديد، با هم فرود آييد، و وقتى كوچ كرديد، با هم بكوچيد. هنگامى كه شب شما را فرا گرفت و فرود آمديد، لشكرگاه را با نيزه‏ها و سپرها بپوشانيد و تيراندازها را پشتِ سپرها بگماريد كه مبادا فريب بخوريد يا غفلت بر شما مستولى گردد.

خود، لشكرت را نگاهبانى كن و بپرهيز از آن‏كه به خواب روى يا شب را به روز آورى، مگر با خوابِ اندك يا در حدّ چشيدن، و همين شيوه و روش را داشته باش تا به دشمن رسى.

بر تو باد درنگ در جنگ؛ و بپرهيز از عجله، مگر آن‏كه فرصتى مناسبْ فراهم آيد؛ و بپرهيز از اين‏كه نبرد كنى، مگر آن‏كه آنان آغاز كنند يا دستور من به تو رسد. درود و رحمت خدا بر تو باد! ¹

1744.امام على عليه السلام ـ از سفارش او به معقل بن قيس رياحى، هنگامى كه او را با سه هزار [سپاهى [به عنوان پيشرو به سوى شام روانه كرد ـ: پروا دار از خدايى كه حتماً او را ملاقات كنى و پايانى جز او ندارى. نبرد مكن، مگر با آنانى كه با تو نبرد كنند. در خُنُكى بامداد و عصرْ حركت كن و در ميانه روز، مردمان را فرود آور، و در حركتْ رفاه و آسايش را منظور دار و سرِشب، راه مرو كه خداوند، آن را براى آرامش و بار انداختن قرار داده، نه براى كوچ كردن. پس سرِشب، خود را آسوده دار و مَركبت را نيز از خستگى بيرون آر. پس چون شب را آسودى، هنگامى كه سحر پديدار شود يا سپيده بامداد آشكار گردد، در پناه بركت خداوندْ حركت كن، و چون دشمن را ديدى، در ميان لشكرت بايست و به دشمن، نه چندان نزديك شو، مانند

تحف العقول: 191، نهج‏البلاغة: نامه 11، وقعة صفّين: 123، الأخبار الطوال: 166 .