دانش نامه امیر المؤمنین علیه السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ

گردآورده، يكى كنيد. چابك سواران، در بازگرداندن فراريان به سوى جمعيت و لشكر، شتاب كنند، و هركس در مخفيگاه‏هاست، به سوى شما كوچ كند. وقتى كناره‏هاى لشكر گِرد آمد و نيرو و توان به شما رسيد و حالت شكست‏خوردگى از ميان شما رخت بربست، لشكر را به فرماندهان بسپاريد و جهت‏ها (يگان‏ها) را استوار سازيد و نبرد كنيد؛ و از خداوند يارى جوييد و شكيبايى كنيد كه در پايدارى به هنگام شكست و يورش مردى دلاور بر دشمن، پاداشى بزرگ است. ¹

1748.تاريخ دمشق ـ به نقل از ابن عباس ـ: زنان عقيم شدند از اين‏كه مانند امير مؤمنان، على بن ابى طالب بزايند. به خدا سوگند، نديدم و نشنيدم كه رئيسى با وى مقايسه شود. او را به هنگام نبرد صفّين ديدم كه بر سرش عمامه‏اى بود كه دو طرفش را رها كرده بود. دو چشمانش گويا به سان دو چراغ درشت بود. او بر گروهى اندكْ ايستاده بود و آنان را به نبردْ وا مى‏داشت تا به من رسيد، در حالى كه من در لابه‏لاى مردم بودم.

پس فرمود: «اى گروه مسلمانان! خشيت [از خدا [را احساس كنيد، صداها را پايين آوريد، آرامش را بر تَن كنيد، نيزه‏ها را به كار گيريد ² و پيش از كشيدن شمشير، آن را به حركت آوريد و از چپ و راست، شمشير زنيد و با تيزى‏اش ضربه زنيد، و شمشيرها را با گام‏ها و تيرها را با نيزه‏ها هماهنگ سازيد. به درستى كه در ديد خداوند و همراه پسرعموى پيامبر او قرار گرفته‏ايد.

پى در پى حمله كنيد و از فرار، شرم كنيد؛ چرا كه آن، ننگى است كه در نسل‏ها و گروه‏ها باقى مانَد، و آتشى است در روز رستاخيز.

خود را خرّم و سرخوش داريد و با آسانى و سبُك‏جانى به سوى مرگْ گام برداريد. لشكر انبوهِ [دشمن] و خيمه‏اى را كه طناب‏هايش به اطراف كشيده شده،

1 -  دعائم الإسلام: 1/373.

2 - در برخى نسخه‏ها چنين آمده است: نيزه‏ها را آشكار سازيد.