بارى؛ پيشگويىهاى پيامبر صلي الله عليه و آله تحقق يافت و كسانى كه چهرههاى برجسته مسلمانان در آن روزگار بودند، و جهاد و رزم و عبادت و زهدْ آميزه زندگىشان بود، در اثر ابتلا به بيمارى تعمّق و به بهانه دفاع از ساحت قرآن و حريم دين در برابر دين و امام مسلمانان ايستادند. بدينسان، بيمارى افراط، آنان را چنان از دين به در كرد كه ديگر اثرى از دينمدارى آنان باقى نماند.
چنين بود كه آنان عنوان «مارقين» گرفتند كه پيامبر خدا در وصف آنان، اين عنوان را به كار گرفته بود و از جمله به مولا عليه السلام فرموده بود:
يا عَلِيُّ! لَولا أنتَ لَما قوتِلَ أهلُ النَّهرِ. فَقُلتُ: يا رَسولَاللّهِ! ومَن أهلُ النَّهرِ؟
قالَ: قَومٌ يَمرُقونَ مِنَ الإِسلامِ كَما يَمرُقُ السَّهمُ مِنَ الرَّمِيَّةِ. 1 اى على! اگر تو نبودى، كسى با اهلِ نَهر نمىجنگيد.
گفتم: اى پيامبر خدا! اهل نهر، كياناند؟
فرمود: گروهى كه از اسلام، فراتر مىروند، همان سان كه تير از هدف در مىگذرد.
اينان عناوين ديگرى نيز داشتند كه برخى را خود برگزيده بودند، مانند «شُرات»؛ امّا دقيقترين عنوانْ همان است كه پيامبر صلي الله عليه و آله بدانان داد، عنوانى نشاندهنده حقيقتِ خسرانآميز و فرجام ناهنجار آنان.
با آنچه تا بدينجا درباره جريان تَعَمُّق و چهرههاى وابسته به اين جريان آورديم، روشن است كه برخورد با اين جريان، كارى بوده است كارستان! به واقع، بركندن ريشه اين فتنه كه ـ به ظاهر جريانى استوار در ديندارى بود ـ، بسى دشوار
الأمالى، طوسى: 200 / 341، إرشاد القلوب: 255، كشف الغمّة: 2 / 20.