اكنون كه در حدّ مجال با چگونگى و ريشههاى تعمّق آشنا شديم، سزامند است به آثار آن نيز بپردازيم. احاديثى كه خطر «جاهل متنسّك (نادانِ پايبند به احكام شريعت)» را برشمردهاند، به واقع، آثار زيانبار تعمّق را رقم زدهاند. در اين احاديث، پيامبر خدا پيشبينى كرده است كه عالمان فاجر و عابدان جاهل، باعثِ هلاكت امّتش مىشوند. اين پيشگويى به روزگار حكومت مولا عليه السلام شكل گرفت كه آن بزرگوار فرمود:
قَصَمَ ظَهرِى عالِمٌ مُتَهَتِّكٌ وجاهَلٌ مَتَنِّسكٌ. 1 پشتم را عالم بىپَروا و نادان پايبند به شريعت شكستهاند.
در كلامى ديگر فرمود:
قَطَعَ ظَهرِى اِثنانِ: عالِمٌ فاسِقٌ... وَجاهِلٌ ناسِكٌ. 2 پشتم را دو گروه قطع كردهاند: عالم فاسق و نادان پايبند به شريعت.
و در ضمن خطابه روشنگر فرمود:
قَطَعَ ظَهرِي رَجُلانِ مِنَ الدُّنيا: رَجُلٌ عَليمُ اللِّسانِ فاسِقٌ، ورَجُلٌ جاهِلُ القَلبِ ناسِكٌ، هذا يَصُدُّ بِلِسانِهِ عَن فِسقِهِ، وهذا بِنُسُكِهِ عَن جَهلِهِ؛ فَاتَّقُوا الفاسِقَ مِنَ
1 - منية المريد: 181، غرر الحكم:
9665. 2 - تنبيه الخواطر: 1/82.