دانش نامه امیر المؤمنین علیه السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ

دشوار الهى براى پرورش انسان‏ها سخن مى‏گويد و تأكيد مى‏كند كه مصائب و دشوارى‏هاى گونه‏گون زندگى، در جهت سازندگى معنوى انسان و پاكسازى او از رذايل اخلاقى، بويژه خودخواهى و كبر و برترى‏جويى است، بدان گونه كه خداوند متعال، نماز، روزه و زكات را براى چنين هدفى تشريع كرده است.

آن‏گاه، امام عليه السلام مردمان را به نگريستن به تاريخ و تأمّل در حوادث و عبرت‏آموزى از سرنوشت انقلاب‏هاى دينى فرا مى‏خواند، تا چگونگى فرجام آنها را دريابند و نقش اختلاف و تفرقه را در به شكست انجاميدن دعوت‏ها بازشناسند، تا مبادا برترى‏جويى‏ها و خودخواهى‏هاى نخبگان و خواص، و پيروى‏هاى ناآگاهانه عوام، حكومت اسلامى را به سرنوشت انقلاب‏هاى پيشين دچار سازد.

امام عليه السلام در اين بخش از سخن، با صراحتْ اعلام خطر مى‏كند و با كلامى روشن، بر خواص و عوام، حجّت را تمام مى‏كند:

ألا و انَّكُم قَد نَقَضتُم أيدِيَكُم مِن حَبلِ الطّاعَةِ، وثَلمتُم حِصنَ اللّه‏ِ المَضروبَ عَلَيكُم بِأَحكامِ الجاهِلِيَّةِ،... وَاعلَموا أنَّكُم صِرتُم بَعدَ الهِجرَةِ أعراباً و بَعدَ المُوالاةِ أحزاباً، ما تَتَعَلَّقونَ مِن الإِسلامِ إلا بِإسمِهِ ولا تَعرِفونَ مِنَ الايمانِ إلاّ رَسمَهُ. ¹ همانا شما رشته فرمانبردارى را از دست‏ها بُريديد و با داورى‏هاى دوران جاهليت، در دژ خداوندى كه پيرامونتان بود، رخنه كرديد... و بدانيد كه شما پس از هجرت، به خوى باديه‏نشينى بازگشتيد و پس از پيوند دوستى، دسته دسته شديد. با اسلام، جز به نام آن، بستگى نداريد و از ايمان، جز نشان آن را نمى‏شناسيد.

نهج البلاغة: خطبه 192.