بسم الله الرحمن الرحيم
در همه مذاهب اسلامى،حديث دومين مرجع قانون گذارى اسلام پس از قرآن كريم به شمار مى رود و در تقسيم بندى حديث به صورتهاى گوناگون اتفاق نظر وجود دارد كه از آنجمله انواع چهارگانه آن را مى توان نام برد:
الف:حديث صحيح
ب:حديث موثق
ج:حديث حسن
د:حديث ضعيف پيامبر اكرمـدرود خدا بر او و بر خاندانشـدر دوران رسالت خويش بارها مى فرمود : «هر كس عمدا بر من دروغ بندد،جاى وى پر از آتش گردد (1) ».
دانشمندان مسلمان براى مشخص كردن انواع احاديث مذكور به دانش جرح و تعديل اهتمام ورزيدند و كتاب هاى بسيارى در اين زمينه تأليف كردند كه مهمترين آنها نزد شيعه كتاب«الرعاية فى علم الدراية»تأليف زين الدين شهيدـدر گذشته به سال 655 ه.قـاست و نزد اهل تسنن كتاب«تدريب الراوى»تأليف جلال الدين سيوطىـدر گذشته به سال 911 ه.قـمى باشد.
بنا بر اين اگر در روايت حديث سلسله روات ذكر نشود،موازين خود به خود از بين مى روند كه در اين صورت هر كس مى تواند حديث را به هر كسى كه بخواهد،نسبت دهد،و تنها در حالاتى خاص عدم ذكر سلسله روات حديث امكان پذير است،مانند:احاديث متواتر يا احاديثى كه با نص صريح قرآن مغايرت دارد و يا حكمى كه به ضرورت ثابت شده است.
از اين مطلب آشكار مى شود كه بر هر فقيه و محدث و مورخى رعايت قواعد جرح و تعديل لازم است تا بدينوسيله بتواند صحت روايات را تضمين كند و روايات را به دور از هر گونه تحريف و تعبير و تفسير غلط ثبت نمايد.
جاى بسى تأسف است كه مؤلفان جديد بدين نكته مهم توجهى مبذول نداشته و علاوه بر احاديث اصلى صحيح،روايات تحريف شده را نيز در كتابهاى خود آورده اند و بدون رعايت اصول جرح و تعديل به نقل روايات نادرست و غلط از كتابهاى حديث و تاريخ كه خزائن احاديث مختلف اعم از صحيح و نا صحيح به شمار مى روند،پرداخته.
علم درايت يا«مصطلح الحديث»عهده دار بيان اقسام مختلف حديث است و هر كسى كه بخواهد مطلبى رابه يكى از مذاهب نسبت دهد،بايد رجال اسناد و سلسله روات را مورد بررسى قرار داده نهايت دقت و اهتمام را در نقل روايات به كار گيرد.
اخيرا نوعى انديشه در مورد حديث پديد آمده است كه محققان را به حذف روايات ضعيف از كتابهاى حديث و اهتمام به نشر بقيه احاديث فرا مى خواند.
من اين طرز فكر را چنين مى بينم كه بيمارى را بهـعوض بهبود بخشيدن،به نابودى فرا خوانند،چه همانگونه كه دريافته ام،حديث را اصولى است كه بايد بر مبناى آن اصول مورد سنجش قرار گيرد،بدين معنى كه احاديث معروف و صحيح ضبط گردند و احاديث مشكوك مورد نقد و بررسى قرار گيرند.بنابراين حذف حديث بدون مطالعه و تحقيق از يكسو خيانت به پيامبر اكرمـدرود خدا بر او و بر خاندانشـاست،چنانچه حديث صحيح باشد،و از سوى ديگر خيانت به مؤلفان مجموعه هاى حديث است،اگر حديث ظاهرا صحيح نباشد،زيرا بسيارند احاديثى كه از نظر ما صحيح نيستند،ولى در واقع و يا از نظر مؤلفان كتابهاى حديث،صحيح هستند.
يكى از موارد تأسف بار اين است كه پيروان مذاهب مختلف اسلامى به بحث و تحقيق پيرامون مآخذ احاديث نبوى از ديدگاه ديگر مذاهب نپرداخته اند و همين سهل انگارى در زمانى كه همگان به وحدت و دوستى سخت نيازمندند،موجب تفرقه و جدايى شده است.
اگر چه ناآگاهى و عدم شناخت از حقايق در گذشته به جدايى و تفرقه انجاميده است،ليكن امروزه با وجود مصادر و مراجع فراوان و آگاهى متفكران از ضرورت آشنايى و دوستى و برادرى ميان پيروان مذاهب مختلف اسلامى،ديگر كسى نمى تواند به حمايت از چنان انديشه پليدى برخيزد و لازم است كه دانشمندان هر يك از مذاهب اسلامى به بحث و تحقيق پيرامون ديگر مذاهب به روش موضوعى و علمى پردازند و از هرگونه تعصب و پيروى كور كورانه اى كه متأسفانه امت اسلام مدتى مديد با آنها دست به گريبان بوده است،بهـدور باشند.به همين منظور هنگامى كه تصميم گرفتم تا بر اين آرمان جامه عمل پوشانم،به فكرم خطور كرد كه بنا به روش اساتيد فن در بيان نام مشايخ و اسناد روايات،به ذكر كتابهاى موثق و مورد اعتماد حديث نزد شيعه اثنى عشرى به اختصار پردازم تا بدينوسيله ذكر جميلى از آنان رفته باشد.
در پايان با اعتراف به بضاعت علمى و اطلاع اندك خويش از خداى تعالى مسألت دارم كه ايشان را مشمول رضايت و رحمت بيكران خود گرداند.
توفيقم از خدا و توكلم تنها بدو و بازگشتم نيز به سوى اوست.
محمد حسين الجلالى